Bản làng chuyển mình

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Tuyên Quang lần thứ nhất đặt ra mục tiêu giai đoạn 2025 - 2030, mỗi năm giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo. Đây là một thách thức lớn đối với Tuyên Quang - một tỉnh miền núi vẫn còn nhiều khó khăn, đòi hỏi sự linh hoạt, sáng tạo và đặc biệt là sự đột phá trong công tác chỉ đạo, điều hành. 

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Tuyên Quang đã xác định, giải pháp then chốt là phải tháo gỡ triệt để sự bất cập, chồng chéo mục tiêu, nhiệm vụ của các chương trình, dự án trên cùng một địa bàn.

Tỉnh đã xây dựng cơ chế điều hành thống nhất, giao trách nhiệm cụ thể cho người đứng đầu các cấp, đồng thời áp dụng công nghệ số trong quản lý và giám sát tiến độ thực hiện các dự án. Chiến lược giảm nghèo của tỉnh không dừng lại ở việc hỗ trợ an sinh xã hội mà chuyển trọng tâm sang hỗ trợ phát triển sinh kế bền vững.

Trên con dốc ở đầu bản nhìn xuống, thôn Đồng Tậu, xã Minh Thanh, tỉnh Tuyên Quang đẹp như một bức tranh sơn thủy hữu tình. Con đường bê tông uốn cong bám theo những ngôi nhà kiên cố vừa mới xây, ôm trọn đồng lúa chín vàng ruộm. Hôm nay trở lại, sự thay đổi ở Đồng Tậu khiến tôi không khỏi ngỡ ngàng...

Thôn Đồng Tậu có 96 hộ với 375 nhân khẩu, 76% số hộ là đồng bào Dao sinh sống. Trong cơ cấu kinh tế ở thôn, trồng rừng và chăn nuôi chiếm tỷ trọng cơ bản. Đồng Tậu hiện có 500 ha keo, khoảng 50 con dê, 700 con lợn.

Sau 3 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, Đồng Tậu đã khoác lên mình diện mạo hoàn toàn mới.

Nếp nhà sàn cũ ngày xưa đã ít hơn trước, thay vào đó là những ngôi nhà kiên cố mọc lên ở Đồng Tậu ngày một nhiều hơn. Ông Dương Văn Tuấn, Trưởng thôn Đồng Tậu hồ hởi khoe, hiện cả thôn có hơn 20 căn nhà khang trang vừa mới được xây dựng có giá trị từ 300 triệu đồng trở lên. Cùng với 5 căn nhà vừa được Nhà nước hỗ trợ xây dựng từ các chương trình mục tiêu quốc gia nên cả bản không còn nhà tạm, nhà dột nát nữa.

Cũng từ nguồn lực đầu tư của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, UBND xã Minh Thanh đã cấp kinh phí để đầu tư 3 cụm loa truyền thanh ở thôn; hỗ trợ nguồn vốn, cung cấp con giống cho người dân phát triển sản xuất. Những mô hình sinh kế như trồng keo, nuôi lợn đã giúp nhiều hộ dân vươn lên có mức sống khá giả.

Gia đình anh Trần Ngọc Thái vốn là hộ nghèo, thu nhập chủ yếu dựa vào công việc đồng áng. Năm 2023, anh Thái được hỗ trợ mô hình sinh kế chăn nuôi dê từ “Dự án đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo” của Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững. Đến nay, từ 10 con dê hỗ trợ ban đầu, đàn dê của gia đình anh đã phát triển lên 20 con, trong đó có 14 con dê sinh sản. Có vốn, anh tiếp tục đầu tư nuôi 50 con lợn thương phẩm và trồng trên 13 ha keo.

Anh Thái chia sẻ: “Khi được nhận mô hình sinh kế chăn nuôi dê, gia đình tôi rất phấn khởi bởi dê là loài động vật dễ chăm, chủ yếu ăn các loại lá cây trong vườn nhà. Vì vậy, việc chăm sóc cũng không tốn kém nhiều, bù lại, nhờ các lứa dê sinh sản, gia đình tôi có việc làm hằng ngày, thêm thu nhập để nuôi các con ăn học. Ước thu nhập từ chăn nuôi, trồng rừng mỗi năm đạt hơn 150 triệu đồng. Vừa qua, gia đình tôi đã thoát nghèo. Vợ chồng tôi sẽ tiếp tục cố gắng trồng trọt, chăn nuôi để phát triển kinh tế”.

Cũng như, Minh Thanh, Bình Xa là xã vùng sâu, vùng xa, đặc biệt khó khăn của tỉnh, tỷ lệ đồng bào DTTS sinh sống cao (chiếm trên 70%). Đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, vì vậy xã rất quan tâm, chú trọng thực hiện các chính sách dân tộc và Chương trình MTQG.

Từ các nguồn lực này, từ năm 2022 đến nay, xã đã có hàng trăm hộ dân được hỗ trợ về nhà ở, đất ở, chuyển đổi nghề, nước sinh hoạt phân tán. Bên cạnh đó, xã được đầu tư xây dựng gần 40 đầu điểm công trình hạ tầng cơ sở...

Nhờ triển khai quyết liệt, đồng bộ, xã Bình Xa được đánh giá là địa phương tiêu biểu trong triển khai thực hiện các chương trình MTQG của tỉnh. Đến nay, xã Bình Xa có đường xã được nhựa hóa, bê tông hóa đạt 100%, đường liên thôn được cứng hóa đạt 90%; nhà văn hóa và sân thể thao phục vụ sinh hoạt văn hóa thể thao của toàn xã đạt chuẩn; tỷ lệ hộ có nhà ở kiên cố 93%; thu nhập bình quân của xã đạt 42 triệu đồng/người/năm…

Hướng tới giảm nghèo bền vững

Trong hành trình phát triển kinh tế - xã hội, tỉnh Tuyên Quang luôn xác định giảm nghèo bền vững là mục tiêu xuyên suốt. Trên nền tảng các Chương trình mục tiêu quốc gia và hệ thống chính sách an sinh xã hội, Tuyên Quang đã từng bước chuyển hóa tư duy từ “hỗ trợ” sang “đồng hành”, để đưa chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước thành hiện thực trong cuộc sống hàng ngày của bà con nhân dân trong tỉnh.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường Tuyên Quang: Tỉnh Tuyên Quang cũ, giai đoạn 2021 - 2024 tính theo chuẩn nghèo, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 23,45% xuống còn 10,19%, giảm 13,26% so với đầu giai đoạn, bình quân giảm 4,42%/năm, vượt kế hoạch đề ra. Tỉnh Hà Giang cũ, số hộ nghèo đa chiều cuối năm 2024 là 69.740 hộ (36,35%), giảm 11.711 hộ, tương đương mức giảm 6,26% so với năm trước, cũng vượt mục tiêu đề ra. Những con số này phản ánh nỗ lực kết hợp giữa đầu tư hạ tầng, hỗ trợ nhà ở, chính sách xã hội và các chương trình sinh kế.

Để hỗ trợ hộ nghèo vươn lên trong cuộc sống, tỉnh đã có các chính sách hỗ trợ thiết thực như: hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, bảo hiểm y tế, trợ giúp pháp lý, chính sách tiền điện, tín dụng ưu đãi, hỗ trợ học sinh hộ nghèo và các chính sách đặc thù cho vùng đặc biệt khó khăn. Dấu ấn nổi bật trong công tác giảm nghèo, tạo điều kiện quan trọng để người dân “an cư” và phát triển sản xuất đó là tỉnh đã triển khai chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát, giúp nhiều hộ có được chỗ ở kiên cố.

Năm 2024, gia đình anh Dương Văn Bính, thôn 2 Thuốc Thượng, xã Hàm Yên được hỗ trợ 50 triệu đồng từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia để xây dựng nhà ở. Anh vay thêm 100 triệu đồng và nhờ bà con, họ hàng giúp ngày công, vật tư để xây căn nhà mới

Anh Bính vui mừng: “Nhờ sự quan tâm của Nhà nước, gia đình tôi đã có ngôi nhà mới. Quá trình xây dựng, gia đình tôi được chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể và bà con trong thôn giúp đỡ nhiệt tình. Bây giờ tôi đã yên tâm sinh sống, chăm chỉ làm ăn để phát triển kinh tế gia đình, vươn lên thoát nghèo”.

Nhìn thẳng vào thực tế, tỉnh chỉ rõ khó khăn, vướng mắc khi triển khai chương trình giảm nghèo, đó là do một số chính sách, định mức và quy trình thực hiện chưa được hướng dẫn kịp thời hoặc còn chung chung, gây khó khăn cho địa phương. Có tình trạng chồng chéo giữa các chương trình mục tiêu quốc gia, dẫn tới chưa phân định rõ kinh phí và trách nhiệm thực hiện. Ở một số xã vùng sâu, vùng xa, cán bộ thiếu kinh nghiệm quản lý dự án, vận dụng chính sách và hướng dẫn thực tế khiến việc triển khai bị lúng túng…

Theo bà Vương Ngọc Hà - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Tuyên Quang, thời gian tới, tỉnh sẽ tập trung hỗ trợ chuyển đổi cây trồng, vật nuôi phù hợp, kết nối chuỗi giá trị, khuyến khích hình thức hợp tác xã, doanh nghiệp xã hội; tạo điều kiện để người dân vay vốn ưu đãi, bảo hiểm nông nghiệp và các chương trình huấn luyện kỹ năng kinh doanh. 

Củng cố mạng lưới an sinh dành cho các hộ dễ tái nghèo kết hợp dịch vụ tư vấn tài chính, kế hoạch gia đình và dinh dưỡng. Vận động, tuyên truyền để thay đổi tư duy trông chờ vào hỗ trợ, khuyến khích tự lực, liên kết cộng đồng và chia sẻ kinh nghiệm giữa các hộ điển hình.

Đặc biệt, tỉnh tập trung rà soát, phân loại kỹ lưỡng từng hộ để xây dựng kế hoạch hỗ trợ cá nhân hóa thay vì dàn trải. Các nguồn vốn ưu đãi được lồng ghép hiệu quả, ưu tiên hỗ trợ về đất sản xuất, cây con giống chất lượng cao phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng địa phương. 

Tuyên Quang chú trọng đào tạo nghề, tập huấn kỹ thuật và kết nối tiêu thụ sản phẩm thông qua các hợp tác xã, doanh nghiệp. Sau khi hộ thoát nghèo, tỉnh tiếp tục duy trì hỗ trợ sau thoát nghèo trong 1 - 2 năm về vốn, chính sách y tế, giáo dục để đảm bảo sinh kế ổn định, giúp họ tự tin làm chủ kinh tế và hạn chế tối đa tái nghèo.

Mặt khác, trong giai đoạn 2026 - 2030, tỉnh đề xuất Trung ương tiếp tục triển khai một số dự án thành phần có trọng tâm như hỗ trợ kinh phí thực hiện các dự án liên quan đến phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội các xã nghèo; đa dạng hóa sinh kế và phát triển mô hình giảm nghèo; phát triển giáo dục nghề nghiệp, việc làm bền vững...

Những kết quả đạt được thời gian qua đang cho thấy, giảm nghèo bền vững ở Tuyên Quang đang theo đúng hành trình khi chính sách đúng, nguồn lực kịp thời và người dân được đặt ở trung tâm. Với những giải pháp sát thực tiễn trong thời gian tới, Tuyên Quang đang vững vàng niềm tin vào mục tiêu phát triển nhanh, bền vững.