Đồng bào dân tộc La Ha ở Sơn La hiện có 2.810 hộ, với 10.773 nhân khẩu. Đại đa số lao động người La Ha sản xuất trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thủy sản. Cùng với hạ tầng được đầu tư đồng bộ, chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề, hỗ trợ phát triển sản xuất và cung cấp vốn tín dụng ưu đãi là “bí quyết” để tạo sức bật trong giảm nghèo ở dân tộc La Ha.

Biến bất lợi thành “mũi nhọn” giảm nghèo

Theo kết quả Điều tra thông tin kinh tế - xã hội của 53 DTTS lần thứ 3 năm 2024, được Bộ Dân tộc và Tôn giáo công bố tháng 7/2025, trong 2.810 hộ dân tộc La Ha ở Sơn La có 2.628 hộ sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản.

Trong điều kiện tập quán canh tác còn lạc hậu thì đây là bất lợi để đồng bào La Ha tạo đột phá trong phát triển kinh tế. Triển khai Chương trình MTQG 1719, tỉnh Sơn La đã xây dựng, chuyển giao nhiều mô hình sinh kế phù hợp cho đồng bào La Ha.

Gia đình anh Quàng Văn Hiên là một hộ có điều kiện thoát nghèo bền vững ở bản Tát Ướt, xã Mường Khiêng (trước sáp nhập thuộc xã Liệp Tè, huyện Thuận Châu). Mô hình sinh kế của gia đình anh Hiên hiện gồm đàn bò 3 con, dê 15 con, 16 lồng cá, gần 5 ha cây ăn quả và 4 ha ngô, sắn phục vụ chăn nuôi.

Vốn “khởi nghiệp” của gia đình là một con bò sinh sản được hỗ trợ từ Tiểu dự án 1, Dự án 9 của Chương trình MTQG 1719. Biết phòng dịch bệnh, từ con bò sinh bê, gia đình anh dần tích lũy vật nuôi; rồi được tập huấn, vay vốn, anh mở rộng mô hình chăn nuôi vườn - ao - chuồng - rừng như hiện nay.

Cũng như gia đình anh Hiên, đồng bào La Ha ở tỉnh Sơn La đã được “tiếp sức” từ nguồn vốn Chương trình MTQG 1719 để mở rộng sản xuất. 

Chỉ tính trên địa bàn huyện Thuận Châu (cũ) đã thực hiện hỗ trợ giống, vật nuôi, tổ chức tập huấn kiến thức sản xuất cho 646 lượt hộ, bình quân mỗi hộ được hỗ trợ 9,7 triệu đồng. 

Với nguồn lực hỗ trợ đó, nền tảng sản xuất của đồng bào La Ha được củng cố. Riêng trong chăn nuôi, hiện bình quân mỗi hộ có 4,1 con gia súc, tăng gấp đôi so với năm 2019.

Tạo bước chuyển căn bản trong sản xuất

Chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất của Chương trình MTQG 1719 góp phần giúp đồng bào La Ha thoát nghèo từ chính nghề nông. Không chỉ hỗ trợ cây, con giống mà “cái được” lớn nhất là thay đổi thói quen trồng trọt, chăn nuôi của đồng bào.

Chiềng La là xã được sáp nhập từ các xã: Nong Lay, Chiềng La, Chiềng Ngàm, Tông Cọ. Từ đầu năm 2025 đến nay, toàn xã đã trao 447 con bò giống cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo, đồng thời hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, phòng bệnh và xây dựng chuồng trại đúng quy cách.

Gia đình ông Quàng Văn Đôi là một trong những hộ ở bản Phé, xã Chiềng La (trước thuộc xã Tông Cọ, huyện Thuận Châu) được hỗ trợ bò giống từ Chương trình MTQG 1719. Ông còn được hỗ trợ 4 triệu đồng để di dời, xây dựng chuồng trại ra xa nơi ở.

“Được tuyên truyền, bà con trong bản đã bỏ dần những thói quen, tập tục sinh hoạt lạc hậu. Trong chăn nuôi, trồng trọt, bà con đã biết áp dụng khoa học - kỹ thuật, bảo đảm vệ sinh môi trường”, ông Đôi chia sẻ.

Theo ông Nguyễn Anh Dũng - Phó Chủ tịch UBND xã Chiềng La, sau sáp nhập, xã đã tiến hành rà soát, đề xuất kế hoạch hỗ trợ từ Chương trình MTQG 1719. Xã tiếp tục ưu tiên thực hiện các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế.

“Xã tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, vận động Nhân dân di dời chuồng trại gia súc ra khỏi gầm sàn, nhà ở; xây dựng chuồng trại nuôi nhốt gia súc kiên cố, đảm bảo vệ sinh”, ông Dũng cho biết.

Vun vén khát vọng làm giàu

Với các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, đời sống của đại đa số đồng bào dân tộc La Ha đã có chuyển biến tích cực, thu nhập được nâng lên. Khi có sinh kế nền tảng, nhiều hộ đã vay vốn tín dụng ưu đãi để mở rộng sản xuất.

Trước đây, gia đình ông Quàng Văn Tưởng là một hộ khó khăn ở bản Ban Xa, xã Mường Khiêng. Được chính quyền xã hỗ trợ tiếp cận vốn tín dụng ưu đãi, ông đã đầu tư vào mô hình nuôi cá lồng trên lòng hồ thủy điện Sơn La.

“Từ 6 lồng cá, đến nay gia đình đã phát triển lên 21 lồng cá nuôi loại cá lăng vàng, sản lượng khoảng 15 tấn cá/năm, doanh thu gần 500 triệu đồng”, ông Tưởng chia sẻ.

Gia đình ông Quàng Văn Tưởng là một trong những hộ dân tộc La Ha đầu tiên nuôi cá lồng trên lòng hồ ở xã Mường Khiêng (trước sáp nhập là xã Liệp Tè). Từ hiệu quả của mô hình này, xã Liệp Tè (cũ) đã hỗ trợ bà con nhân rộng.

Xã đã nhận ủy thác với Ngân hàng Chính sách xã hội, cấp vốn tín dụng ưu đãi để người dân triển khai các mô hình kinh tế phù hợp. Đến nay, các hộ dân tộc La Ha trong xã đã phát triển 322 lồng cá, đồng thời trồng mới 160 ha cây ăn quả các loại…

Hiện bình quân mỗi hộ dân tộc La Ha ở Sơn La có hơn 1.655,6m2 đất sản xuất. Tính đến năm 2024, toàn tỉnh có 642 hộ dân tộc La Ha đang dự nợ tại Ngân hàng Chính sách xã hội.

(Điều tra thông tin kinh tế-xã hội của 53 DTTS lần thứ 3 năm 2024)

Không riêng ở xã Liệp Tè (cũ) mà sự đa dạng về nguồn thu từ các mô hình sinh kế bền vững đang hiện hữu ở các địa bàn có đồng bào dân tộc La Ha sinh sống tập trung ở Sơn La. Khát vọng làm giàu đang được vun vén ở những bản làng từng một thời bị bủa vây trong gian khó.

Bản Huổi Lọng, xã Chiềng La (trước sáp nhập thuộc xã Nong Lay) là nơi sinh sống của 180 hộ, trong đó có 140 hộ dân tộc La Ha. Theo Trưởng bản Lò Văn Yên, với sự quan tâm, hỗ trợ của Nhà nước, đồng bào La Ha ở Huổi Lọng đã tích cực áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất.

“Hiện toàn bản duy trì thâm canh 48 ha sắn, 29 ha ngô, 4 ha cà phê, 1,2 ha lúa ruộng 1 vụ và chăm sóc trên 47 ha cao su. Cả bản cũng có 260 con trâu, bò và đã hoàn thành việc di dời chuồng trại ra xa nơi ở”, ông Yên cho biết.

Theo ông Nguyễn Viết Hưng, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La, các chính sách dân tộc đã tác động đến mọi mặt đời sống của đồng bào DTTS của tỉnh, trong đó có đồng bào dân tộc La Ha. Thời gian tới, tỉnh tiếp tục triển khai hiệu quả các chương trình, dự án hỗ trợ; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để khơi dậy tinh thần tự lực, tự cường, vươn lên xóa đói, giảm nghèo..., góp phần đưa dân tộc La Ha đạt mức sống tương đồng với các dân tộc khác.

Bài cuối: Văn hóa không dừng lại ở bảo tồn