Tăng hiệu quả đầu tư từ giám sát của cộng đồng

Giai đoạn 2021-2025, tỉnh Cao Bằng được ngân sách Trung ương phân bổ hơn 5.033 tỷ đồng để thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Chương trình MTQG 1719). Trong đó, hơn 2.679 tỷ đồng là vốn đầu tư, ngân sách địa phương đối ứng hơn 117,6 tỷ đồng.

Từ nguồn vốn này, tỉnh đã đầu tư xây dựng 1.204 công trình, hạng mục cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất, sinh hoạt. Nhờ phát huy vai trò giám sát của cộng đồng, các công trình, hạng mục được xây dựng bảo đảm chất lượng; việc quản lý, vận hành sau đầu tư cũng được triển khai chặt chẽ, nâng cao hiệu quả sử dụng.

Đồng Biên là một trong 7 xóm của xã Tri Phương, huyện Trùng Khánh cũ (nay là xã Quang Trung, tỉnh Cao Bằng). Từ nguồn vốn Chương trình MTQG 1719, xóm được hưởng lợi từ 2 dự án đầu tư hạ tầng giao thông nông thôn, bao gồm: Đường liên xóm Đồng Biên - Hợp Thành - Nà Giốc, tổng vốn hơn 4,461 tỷ đồng và đường Lũng Nặm Dưới - Rằng Kheo, tổng vốn 1,8 tỷ đồng.

Theo ông Hoàng Văn Huần - dân tộc Nùng, Người có uy tín xóm Đồng Biên, triển khai các dự án, thông qua Ban giám sát đầu tư của cộng đồng (GSĐTCCĐ), người dân Đồng Biên giám sát được việc tuân thủ quy trình, các chủng loại vật tư; chỉ giới đất đai và sử dụng đất, những việc xâm hại đến lợi ích cộng đồng…

“Trong các cuộc họp xóm, Ban GSĐTCCĐ đều thông tin lại kết quả kiểm tra cho người dân. Nhờ đó, những vướng mắc phát sinh trong quá trình thi công nhanh được giải quyết, tiến độ dự án được đẩy nhanh”, ông Huần cho biết.

Từ năm 2021 đến nay, tỉnh Cao Bằng đã tăng cường bồi dưỡng, tập huấn nâng cao năng lực của các thành viên Ban GSĐTCCĐ. Riêng Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã tổ chức 11 hội nghị tập huấn cho trên 600 lượt cán bộ, công chức MTTQ, thành viên các Ban GSĐTCCĐ.

Phát huy vai trò giám sát của cộng đồng ở xóm Đồng Biên cũng là cách làm của các địa phương trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. Theo một thống kê chưa đầy đủ, toàn tỉnh hiện có 333 Ban GSĐTCCĐ, với 1.824 thành viên, thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát các công trình, dự án đầu tư công.

Đối với Chương trình MTQG 1719, báo cáo của Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cao Bằng cho thấy, giai đoạn 2021-2025, toàn tỉnh đã đầu tư 1.204 công trình, hạng mục cơ sở hạ tầng. Trong đó có 8 cụm định canh định cư tập trung, 151 công trình nước sinh hoạt, 630 công trình đường giao thông, 98 công trình mương thủy lợi, 14 công trình chợ xã, 31 trạm y tế xã, 139 trường học, 118 nhà văn hóa xóm, sân thể thao; 23 công trình điện sinh hoạt,…

Theo ông Bế Đăng Khoa, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cao Bằng, trong quá trình triển khai ở cơ sở, Ban GSĐTCCĐ đã phát huy vai trò trong phạm vi, thẩm quyền. Đó là kiểm tra sự phù hợp quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội; quy hoạch liên quan khác, kế hoạch sử dụng đất và kế hoạch đầu tư trên địa bàn xã.

Đặc biệt, thành viên các Ban GSĐTCCĐ theo dõi, kiểm tra chủ đầu tư chấp hành các quy định về chỉ giới đất, sử dụng đất; quy hoạch mặt bằng chi tiết; phương án kiến trúc, xây dựng; xử lý chất thải, bảo vệ môi trường; đền bù giải phóng mặt bằng, tái định cư; tiến độ, kế hoạch đầu tư; phát hiện việc làm xâm hại đến lợi ích cộng đồng; tác động tiêu cực của dự án đến môi trường; phát hiện những việc làm gây lãng phí, thất thoát vốn, tài sản của dự án.

Lợi ích ‘kép” từ cơ chế giao cho cộng đồng

Thực hiện Chương trình MTQG 1719 trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, nhiều công trình, dự án quy mô nhỏ đã được giao cho cộng đồng thực hiện. Điều này không chỉ phát huy quy chế dân chủ ở cơ sở mà còn tạo điều kiện để người dân có thêm việc làm.

Theo ông Bế Đăng Khoa, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cao Bằng, trên cơ sở Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022 và Nghị định số 38/2023/NĐ-CP ngày 24/6/2023 của Chính phủ, tỉnh đã phát huy cơ chế đặc thù giao cho cộng đồng thực hiện những dự án đầu tư xây dựng quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp (nhà văn hóa, đường giao thông nông thôn, nước sinh hoạt tập trung, mương thủy lợi,…). Các cơ quan chuyên môn xây dựng thiết kế mẫu và hướng dẫn cơ sở tổ chức thực hiện.

“Việc giao cho cộng đồng thực hiện các công trình có quy mô nhỏ giúp rút ngắn được quy trình, thủ tục đầu tư, huy động được Nhân dân tham gia, tạo được công ăn việc làm cho người dân. Đây cũng là giải pháp để phát huy phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” trong thực hiện Chương trình MTQG 1719”, ông Khoa cho biết.

Giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Cao Bằng đã thực hiện đầu tư 243 công trình theo cơ chế giao cho cộng đồng, với tổng kinh phí trên 200 tỷ đồng. Trong đó có 26 công trình nước sinh hoạt, 95 công trình đường giao thông, 19 công trình mương thủy lợi, 103 nhà văn hóa xóm. Toàn tỉnh đã huy động được trên 15.000 ngày công lao động, Nhân dân hiến 11.000 m2 đất và nguyên vật liệu sẵn có để xây dựng các công trình.

“Việc tổ chức thực hiện đầu tư theo cơ chế đặc thù giao cho cộng đã góp phần quan trọng trong việc đẩy nhanh tiến độ đầu tư thực hiện các công trình, dự án nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đặc biệt là các địa phương ở vùng sâu vùng xa. Chương trình nâng cao tính minh bạch, công khai trong đầu tư, thụ hưởng, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước”, ông Khoa khẳng định.

Tỉnh Cao Bằng kiến nghị, giai đoạn 2026 - 2030, cần cơ cấu 70% vốn đầu tư, 30% vốn sự nghiệp và tăng mức đầu tư tối thiểu bằng 1,5 lần trở lên so với giai đoạn 2021 - 2025 khi thực hiện hợp phần đầu tư phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi thuộc Chương trình MTQG chung.

Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Cao Bằng - ông Bế Đăng Khoa cho rằng, từ thực tiễn triển khai các công trình giao cho cộng đồng, có sự giám sát chặt chẽ của cộng đồng thường có chất lượng tốt hơn, ít xảy ra thất thoát, lãng phí.

“Để cơ chế giao cho cộng đồng hiệu quả thì cần thiết lập cơ chế giám sát cộng đồng rộng rãi, có vị trí pháp lý thoả đáng trong nghiệm thu, hoàn công. Trong quá trình thực hiện cần chú trọng phân cấp cho chính quyền cơ sở hoàn toàn từ lựa chọn danh mục, phê duyệt thủ tục hồ sơ, tự chịu trách nhiệm tính minh bạch, chất lượng, tiến độ”, ông Khoa nhấn mạnh.