Lan tảo hương vị núi rừng Tây Bắc

Hơn nửa thế kỷ chung sống hòa thuận cùng các dân tộc, cộng đồng dân tộc Thái vẫn giữ nguyên giá trị truyền thống. Trong đó, văn hóa ẩm thực cuốn hút với những món ăn mang đậm hương vị núi rừng Tây Bắc.

Thịt trâu, thịt bò gác bếp là món đặc sản tiêu biểu gắn liền với đời sống sinh hoạt và phong tục tập quán của dân tộc Thái. Thịt trâu bò sau khi làm sạch, thái thành miếng dài theo thớ thịt, rồi ướp với hạt mắc khén, hạt dổi giã nhuyễn cùng các loại gia vị khác khoảng 30 phút. Sau đó, treo thịt lên gác bếp, phía dưới dùng củi đốt cho khói thấm vào thịt. Khi thịt đủ độ khô có thể mang ra ngoài bảo quản, trước khi ăn chỉ cần nướng lại là thưởng thức.

Được chế biến từ gia vị cổ truyền, món thịt băm gói lá nướng của người Thái được nhiều người yêu thích. Sau khi băm nhỏ, trộn ướp gia vị, thịt được đặt trên lá chuối hoặc lá dong gói thành hình vuông và hình tròn.

Đặt gói thịt lên bếp than hồng ở khoảng cách nhất định, vừa nướng vừa lật để thịt chín đều. Khi thịt tỏa hương thơm đặc trưng, lớp lá cuốn chuyển màu là món ăn đã chín.

Theo chị Lù Thị Lương ở thôn 1, xã Hòa Phú, tỉnh Đắk Lắk, ngày xưa, ông bà mình mổ trâu, mổ bò rồi bảo quản bằng cách gác lên phía trên bếp lửa. Cách làm này vừa bảo quản đồ ăn được lâu, vừa có vị đặc trưng của khói bếp củi. Gia vị đặc biệt của món thịt gác bếp này tẩm ướp hạt mắc khén, hạt dổi. Hầu hết các món nướng đều sử dụng các loại gia vị truyền thống mang tính đặc trưng này.

Ẩm thực của người Thái không chỉ là bữa ăn hàng ngày, mà còn lễ vật trong các nghi lễ văn hóa, tiếp đãi khách quý.

Ngoài các món ăn, người Thái còn sáng tạo ra món muối chấm độc đáo là chẩm chéo. Muối chấm này được chế biến từ ớt đỏ phơi khô, rang thơm và giã nhuyễn cùng mắc khén, hạt dổi, lá chanh. Tất cả các gia vị truyền thống ấy quyện vào nhau tạo nên hỗn hợp cay nồng, dậy mùi hương.

Khởi nghiệp với ẩm thực Thái

Xã Hòa Phú, tỉnh Đắk Lắk có khoảng 200 hộ dân tộc Thái sinh sống, với khoảng 2.000 nhân khẩu. Xa quê lập nghiệp trên vùng đất mới, cộng đồng người Thái nơi đây vẫn giữ nguyên nét đẹp văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc.

Lưu luyến hương vị từ những món ăn đặc trưng của dân tộc, chị Lù Thị Hạnh ở thôn 1, xã Hòa Phú thường xuyên chế biến cho các thành viên trong gia đình thưởng thức. Dần dần người con gái Thái này đã mạnh dạn lan tỏa giới thiệu cho mọi người trên cao nguyên biết đến ẩm thực tuyệt vời truyền thống dân tộc mình.

Quyết định khởi nghiệp với ẩm thực dân tộc Thái, chị Hạnh lấy tên Thái Ban Mê là thương hiệu. Khởi nghiệp với ẩm thực truyền thống đậm hương vị núi rừng Tây Bắc, chị Hạnh phải nhờ người nhà ở Sơn La gửi vào các loại gia vị đặc trưng mắc khén, một số gia vị truyền thống của người Thái. 

Theo chị Hạnh, nguyên liệu để chế biến các món ăn này không khó, nhưng đòi hỏi phải có một số gia vị đặc trưng chỉ có vùng núi Tây Bắc. Ví dụ như để ủ được rượu nếp Thái ngon, phải chọn được loại nếp có hạt to, khi nấu chín có mùi thơm, dẻo. Sau khi nấu xong, rải xôi ra để nguội, trộn đều với men thuốc Bắc theo tỷ lệ nhất định, rồi ủ trong vòng 7 - 10 ngày là có thể mang ra uống.

Hay như món thịt heo, bò, trâu gác bếp phải chọn được loại thịt tươi ngon, tẩm ướp nhiều loại gia vị cổ truyền của người Thái, như hạt dổi, mắc khén, gừng núi đá… trong vòng một giờ, sau đó hong trên lửa than hồng một ngày một đêm mới có được thịt gác bếp ưng ý.

Năm 2015, chị đã rao bán đặc sản dân tộc Thái trên mạng xã hội Facebook và nhận được phản hồi tích cực. Tiếp đó, chị đem các sản phẩm đặc sản giới thiệu tại các hội chợ, trưng bày sản phẩm khởi nghiệp của tỉnh với tên gọi “Thái Ban Mê”. Đến nay, các món đặc sản dân tộc Thái như trâu bò gác bếp, thịt gói lá nướng… của Thái Ban Mê không chỉ cung cấp cho khách hàng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, mà còn đến các thành phố lớn, các tỉnh miền Tây. Vào những ngày lễ, Tết, đôi khi sản phẩm của chị còn cháy hàng. 

Chị Hạnh cho biết, các sản phẩm của Thái Ban Mê không chỉ là món ăn ngon của núi rừng Tây Bắc, với chị đó còn là niềm tự hào, tình yêu văn hóa truyền thống của dân tộc. "Khởi nghiệp với các món ăn ngon của quê hương, tôi không chỉ quảng bá nét văn ẩm thực hóa độc đáo của dân tộc Thái đến mọi người mà tôi có thu nhập ổn định", chị Hạnh chia sẻ.