Một thời gian khó

Mới đây chúng tôi có dịp về bản vùng cao Nậm Nghẹ, xã Hua Bum, huyện Nậm Nhùn, Lai Châu. Bản cách trụ sở UBND xã Hua Bum khoảng 10 km. Đường về bản Nậm Nghẹ hôm nay khá thuận lợi, do đường giao thông về bản đã được nâng cấp, mở rộng; còn đường nội bản thì chủ yếu là đường bê tông.

Nậm Nghẹ có 49 hộ dân với 208 nhân khẩu. 100% dân cư là người dân tộc Mảng, một trong 4 dân tộc có dân số dưới 10.000 người của tỉnh Lai Châu. Người dân ở đây cho biết, trước kia, Nậm Nghẹ từng là bản với nhiều “không” như: Không điện, không nước sinh hoạt, không sóng điện thoại,; Đặc biệt, từ xã muốn vào bản phải mất nửa ngày đường đi bộ và leo núi. Cuộc sống của đồng bào chủ yếu tự cung tự cấp. Do địa hình chủ yếu đất đồi có dốc cao, xen kẽ núi đá, lại thiếu nước, kĩ thuật canh tác lạc hậu, người dân bản Nậm Nghẹ chỉ trồng được một vụ lúa nương, thời gian còn lại bỏ hoang ruộng nương khiến đất đai nhanh bạc màu. Tỷ lệ hộ đói, nghèo rất cao.

Người dân bản Nậm Nghẹ còn sa vào các tệ nạn, hủ tục như: Nghiện rượu, nghiện thuốc phiện, thuốc lào, tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống... Đàn ông dân tộc Mảng hàng ngày chỉ biết làm bạn với ma men, say xỉn tối ngày, đến nỗi buổi sáng “không có rượu là buồn nôn”, dẫn đến sức khỏe suy yếu, không có sức lao động. Thậm chí, để có rượu uống, họ sẵn sàng đổi mọi thứ trong nhà, rồi kí nợ, thậm chí bán luôn cả lúa non ngoài đồng để có tiền mua rượu uống. 

Nhớ về quãng thời gian ấy, bà Lò Me Lèng cho biết: " Cả bản, hầu như ai cũng uống rượu không kể ngày đêm. Trong nhà gạo có thể hết, nhưng rượu thì không bao giờ thiếu. Chồng tôi cũng uống rượu nhiều. Tôi uống ít hơn.”

Không chỉ uống rượu, người Mảng còn nghiện thuốc lào nặng. Tình trạng nghiện rượu, nghiện thuốc, cùng hủ tục đã làm suy giảm giống nòi người Mảng, cướp đi sinh mạng của nhiều người đàn ông là trụ cột gia đình khi mới bước vào tuổi trung niên. 

Ông Lò A Thươn, Trưởng Ban công tác Mặt trận bản Nậm Nghẹ kể, người dân trong bản do nghiện rượu và thuốc lào nặng, đến khi sinh bệnh lại nghe lời thầy Mo cúng mong cho khỏi bệnh. Thầy Mo cúng lâu không khỏi, bệnh nặng mới đưa đi bệnh viện. Có trường hợp bị bệnh vào mùa mưa, đường xa, không đưa đi đến bệnh viện huyện được nên không qua khỏi. Khi mời thầy Mo đến cúng, nhà có bao nhiêu lợn, gà đều phải thịt hết. Cuộc sống của người dân đã nghèo lại càng nghèo thêm.

Bản cao bừng sáng

"Đó là chuyện xưa, bản Nậm Nghẹ mình nay đã đổi thay rồi, có điện, có nước sạch, đường bê tông, trường mầm non, người lớn đã biết cách làm ăn, con trẻ chịu khó đến lớp... Giờ đây cái ăn của đồng bào không còn đứt bữa như trước. Đời sống đồng bào đã được nâng lên. Người dân nay không chỉ đủ ăn mà còn có của ăn của để, sắm sửa, chỉnh trang nhà cửa và cho con cái học hành…”, đẫn chúng tôi đi thăm một số nhà dân trong bản Nậm Nghẹ, anh Lò A Tuấn, Trưởng bản Nậm Nghẹ phấn khởi thông tin.

Nghe những điều Trưởng bản Lò A Tuấn chia sẻ, khiến chúng tôi cũng vui lây với niềm vui của Trưởng bản. Được biết, để có được những thành quả trên, là cả một quá trình thực thi, vận động của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương. Đặc biệt, là thành quả từ những chính sách hỗ trợ của Đảng, Nhà nước và tỉnh Lai Châu đã góp phần làm thay đổi cuộc sống của dân tộc Mảng nói chung và người Mảng ở Nậm Nghẹ nói riêng.

Từ những chính sách hỗ trợ của Nhà nước cùng với sự vào cuộc của chính quyền tỉnh Lai Châu, sự quyết tâm của các cấp chính quyền địa phương, những năm qua, bản Nậm Nghẹ đã được sắp xếp, ổn định dân cư; đường giao thông trong bản Nậm Nghẹ đã được bê tông hóa. Bản đã có điện sinh hoạt, được phủ sóng điện thoại, có nguồn nước sạch sử dụng. Người dân được hỗ trợ làm nhà ở, nhà vệ sinh, chuồng trại chăn nuôi; hỗ trợ lương thực cho hộ nghèo, hỗ trợ về giáo dục, y tế và chăm sóc sức khỏe cộng đồng; hỗ trợ khai hoang, xây dựng ruộng bậc thang sản xuất lúa nước, bảo đảm lương thực; đào tạo chuyển đổi nghề…

Cùng với đó, còn rất nhiều dự án chính sách hỗ trợ khác, như cho vay vốn để phát triển sản xuất, kinh doanh; đưa con em dân tộc Mảng về trường trung tâm dưới xã Hua Bum để học tập; hỗ trợ cây, con giống để người Mảng phát triển sản xuất, từng bước thay đổi tập quán canh tác; chính sách bảo tồn bản sắc văn hóa...đã và đang được triển khai lồng ghép...từng bước đưa đời sống của dân tộc Mảng ở Nậm Nghẹ đổi thay rõ rệt cả về vật chất và tinh thần.

Cũng nhờ cán bộ văn hóa xã Hua Bum lặn lội vào bản, tìm đến các hộ tuyên truyền và cảnh báo tác hại của rượu, hướng dẫn làm kinh tế... nên vài năm trở lại đây, đàn ông dân tộc Mảng đã dần cai được rượu, thay đổi trong nhận thức, đã quan tâm đến việc làm nông nghiệp, chăn nuôi gia súc, gia cầm, nhận khoán rừng để có thu nhập, chăm lo cho gia đình, vợ con.

Ông Đỗ Quang Ngọc, Phó Chủ tịch UBND xã Hua Bum cho biết: Trên địa bàn xã Hua Bum, dân tộc Mảng sinh sống ở 4 bản, với trên 500 nhân khẩu. Tình trạng du canh du cư không còn xảy ra. Nhiều hủ tục dần được xóa bỏ; hầu hết các hộ đã chú thú làm ăn, biết dùng máy móc, phương tiện canh tác, biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào quá trình sản xuất, nâng cao sản lượng, chất lượng nông sản nên thu nhập cũng tăng hơn. Trong đó, nhiều hộ gia đình đã mở rộng quy mô chăn nuôi, tăng đàn để có thêm thu nhập. Hiện nay,  tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn từ 55-60%.

Đặc biệt, trước đây, đa số người dân trong bản không biết chữ, nên việc cho con em đi học rất thất thường hoặc thậm chí trẻ em không được đến lớp vì phải theo bố mẹ lên rẫy. Với sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền huyện Nậm Nhùn, xã Hua Bum đã tổ chức các lớp xóa mù chữ, Chi bộ bản cũng tích cực vận động người dân tham gia học xóa mù chữ. Đến nay, người dân đã biết đọc, biết viết cơ bản và đã quan tâm cho con em đến trường đi học.

 Cô giáo Phan Thị Bằng, giáo viên cắm bản Nậm Nghẹ cho biết: “ Người dân trong bản dù còn nhiều khó khăn, nhưng cũng đã quan tâm, tạo điều kiện cho con em đến trường. Các cháu đi lớp cũng được Nhà nước hỗ trợ hoàn toàn từ học phí đến ăn ở, nên bố mẹ các cháu rất vui. Vì thế mà 5 năm gần đây, trong bản không có cháu nào trong độ tuổi không được đến lớp hoặc phải bỏ học dở dang”.

Ngày đến bản Nậm Nghẹ, cũng đúng dịp bản tổ chức Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc. Tại Ngày hội, chúng tôi được thấy những gương mặt rạng rỡ của người dân. Những cô gái Mảng xúng xính váy áo, trang điểm đẹp, tự tin nhảy múa sôi nổi trước bao người khác với vẻ dè dặt của người Mảng trước kia. Trưởng bản Lò A Tuấn còn khoe thêm, 48/49 hộ dân trong bản được xã Hua Bum công nhận là “Gia đình văn hóa”, trong đó có 5 hộ được công nhận là gia đình tiêu biểu. 

Rời bản Nậm Nghẹ, chúng tôi tin rằng, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự chuyển biến trong nhận thức của người dân tộc Mảng, trong tương lai không xa, bản vùng cao này sẽ ngày càng khởi sắc, đời sống đồng bào Mảng sẽ ngày càng no ấm, hạnh phúc hơn.