Một hoạt động tại lễ hội Pu Nhạ Thầu xã Mường XénTrầm tích văn hóa rực rỡ
Miền Tây Nghệ An là mảnh đất giàu bản sắc văn hóa của đồng bào các DTTS Thái, Mông, Khơ Mú, Ơ Đu, Thổ, Đan Lai... với gần 1,2 triệu người (chiếm 41% dân số toàn tỉnh). Mỗi dân tộc có nghi lễ, tín ngưỡng, phong tục, tập quán khác nhau, tạo nên tính đa đạng về văn hoá, góp phần làm giàu kho tàng văn hóa các dân tộc trên địa bàn.
Điều rất đặc biệt, tại những bản làng có đồng bào DTTS sinh sống, thì gần như đều có lễ hội đặc sắc văn hóa của các DTTS. Và, tất cả các lễ hội truyền thống đều gắn với sự tích dựng bản lập mường với nhiều phong tục, tập quán tốt đẹp…
Nếu người Thái có Lễ hội Cầu mùa, Lễ Xăng khan, Lễ hội lồng tồng; người Khơ Mú có Lễ hội xuống giống, cầu mưa, mừng cơm mới, mừng nhà mới; thì người Mông có Lễ hội Xuân với các hoạt động ném Pao, chọi bò; người Ơ Đu có Lễ hội đón tiếng sấm đầu năm; người Thổ có Lễ hội Bốc Mó…
Ngoài các lễ hội này, mỗi dân tộc còn có những lễ hội gắn với sự tích dựng bản, lập mường. Đó là, Lễ hội Hang Bua (xã Châu Tiến), Lễ hội Đền chín gian (xã Quế Phong), Lễ hội Đền Choọng (xã Mường Choọng), Lễ hội Đền Vạn-Cửa Rào (xã Tương Dương), Lễ hội Môn Sơn-Lục Dạ (xã Môn Sơn), Lễ hội Pu Nhạ Thầu (xã Mường Xén)…
Trong sự phong phú và đa dạng của các lễ hội, miền Tây xứ Nghệ có 2 lễ hội được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đó là Lễ hội Đền Chín gian gắn với sự tích dựng bản, lập mường ở Quế Phong và Nghi lễ Xăng Khan của đồng bào dân tộc Thái miền Tây Nghệ An.
Với sức hút mạnh mẽ từ các lễ hội, các mô hình du lịch cộng đồng đang được phát triển tại 25 xóm, bản ở vùng đồng bào DTTS của tỉnh Nghệ An. Các mô hình đi vào hoạt động đã tạo việc làm, thu nhập ổn định cho người dân, góp phần lưu giữ, phát huy, quảng bá các giá trị văn hóa và từng bước làm nên thương hiệu cho miền Tây Nghệ An.
Năm 2024, địa phương đón gần 900.000 lượt khách, chiếm khoảng 11% số lượng khách du lịch toàn tỉnh. Đây là tín hiệu tích cực, là động lực để miền Tây xứ Nghệ tiếp tục phấn đấu xây dựng, hoàn thiện cơ sở vật chất và các dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách.
Câu lạc bộ dân ca, dân vũ bản Cao Vều đang là môi trường gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa người Thái ở xã Anh SơnTạo “sức bật” để bảo tồn phát huy văn hóa
Trong thời gian qua, với nguồn lực đầu tư từ Dự án 6, Chương trình MTQG 1719 đã mang đến một “làn gió mới” trong công tác bảo tồn, tôn tạo, phát huy các giá trị văn hóa vào mục đích du lịch.
Đơn cử là 2 dự án: Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tại bản Hoa Tiến (xã Châu Tiến) và tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích Nhà cụ Vi Văn Khang (xã Môn Sơn).
Theo Chủ tịch UBND xã Môn Sơn Phạm Mạnh Hùng: Việc tu bổ, tôn tạo di tích Nhà cụ Vi Văn Khang chính là một điểm nhấn quan trọng của việc thực hiện Dự án 6, cũng như hoạt động bảo tồn, lưu giữ giá trị văn hóa ở địa phương.
"Chúng tôi kỳ vọng khi dự án hoàn thành, sẽ góp phần lưu giữ tốt hơn các giá trị văn hóa của người Thái, cũng kỳ vọng sẽ là điểm đến trên hành trình du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng ở Môn Sơn" - ông Phạm Mạnh Hùng chia sẻ.
Ngành nghề truyền thống của các DTTS miền Tây Nghệ An đang được gìn giữ và phát huy tốt hơn kể từ khi thực hiện Chương trình MTQG 1719Ngoài ra, từ nguồn vốn đầu tư của Chương trình MTQG 1719, nhiều nội dung khác cũng đã được triển khai trên địa bàn tỉnh Nghệ An, như hỗ trợ kinh phí cho các nghệ nhân người DTTS truyền dạy văn hóa phi vật thể của đồng bào DTTS; hỗ trợ kinh phí các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ…
Tiêu biểu, sau 5 năm triển khai thực hiện Chương trình MTQG 1719, tỉnh Nghệ An đã hỗ trợ trang thiết bị cho 413 thiết chế văn hóa; hỗ trợ 20 nghệ nhân người DTTS; xây dựng 3 mô hình văn hóa truyền thống các DTTS; hỗ trợ hoạt động cho 22 đội văn nghệ truyền thống tại các thôn/bản; xây dựng 20 tủ sách cộng đồng; hỗ trợ tổ chức 8 hoạt động thể thao truyền thống và chống xuống cấp cho 5 di tích văn hóa.Đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh đã hoàn thành 45 công trình (trong đó có 3 công trình điểm đến du lịch tiêu biểu, 42 công trình văn hóa).
Có thể thấy rõ, những hiệu quả bước đầu mà Dự án 6 mang lại. Đó là, tỷ lệ đồng bào DTTS xem truyền hình đạt 100%, nghe đài phát thanh đạt 100%, tỷ lệ thôn có nhà sinh hoạt cộng đồng đạt 96,11%, tỷ lệ thôn có đội văn hóa văn nghệ truyền thống hoạt động thường xuyên đạt 68,41%...
Theo đánh giá của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An, Dự án 6 có tác động tích cực đến đời sống của đồng bào DTTS và miền núi trên địa bàn tỉnh, thông qua việc nâng cao cơ sở vật chất các thiết chế văn hóa, thể thao; hỗ trợ các hoạt động văn hóa, thể thao và các đối tượng liên quan đến hoạt động văn hóa, thể thao; xây dựng tủ sách phục vụ đồng bào DTTS… Nhờ đó, bản sắc văn hóa các dân tộc được gìn giữ, phát huy tốt hơn; đời sống tinh thần người dân ngày một nâng cao.
