HTX - hạt nhân tổ chức lại sản xuất nông nghiệp

Gia Lai đang đẩy nhanh tiến trình xây dựng nông thôn mới (NTM) bằng việc tập trung phát triển các mô hình HTX kiểu mới, trong đó sản phẩm OCOP (Chương trình Mỗi xã một sản phẩm) được xác định là mũi nhọn. Thực tiễn cho thấy, HTX không chỉ là “bà đỡ” cho nông dân mà còn trở thành hạt nhân tổ chức lại sản xuất, nâng cao giá trị nông sản và tạo nền tảng kinh tế vững chắc cho khu vực nông thôn.

Sau sáp nhập, toàn tỉnh Gia Lai hiện có khoảng 1.313 HTX. Đáng chú ý, số lượng HTX tham gia Chương trình OCOP tăng nhanh cả về quy mô lẫn chất lượng. Tính đến nay, Gia Lai đã có khoảng 820 sản phẩm được công nhận OCOP, cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ của chương trình trong khu vực kinh tế tập thể.

Các HTX giữ vai trò chủ thể, tập trung phát triển các sản phẩm nông nghiệp chủ lực và chế biến sâu như cà phê, hồ tiêu, lúa gạo, thủy sản, ẩm thực và các đặc sản từ trái cây. Tham gia OCOP không chỉ giúp HTX mở rộng quy mô sản xuất mà còn tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn, nâng cao giá trị chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ.

Một ví dụ tiêu biểu là sản phẩm Mật ong Phương Di Bee của HTX Mật ong Phương Di Bee (phường Pleiku) đã được công nhận đạt OCOP 5 sao cấp quốc gia vào đầu năm 2025, trở thành sản phẩm mật ong đầu tiên của cả nước đạt danh hiệu này. Thành công này đến từ việc HTX biết tận dụng lợi thế vùng nguyên liệu rộng lớn của Gia Lai, nơi có diện tích cà phê, cao su, điều và cây ăn quả lớn, phù hợp cho phát triển nghề nuôi ong.

HTX đã liên kết với các hộ thành viên để hình thành vùng nguyên liệu bền vững, hiện quản lý khoảng 10.000 đàn ong tại Gia Lai và các tỉnh lân cận, đạt sản lượng 1.000 tấn mật thô mỗi năm. 

Sản phẩm được khai thác theo tiêu chuẩn VietGAP, đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt của các thị trường khó tính như Nhật Bản, Mỹ và châu Âu. Việc đạt chứng nhận OCOP không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm mà còn giúp HTX khẳng định thương hiệu, mở rộng thị trường và tiếp cận các nguồn lực phát triển dài hạn.

Bên cạnh đó, HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang ở xã Đăk Đoa (Gia Lai) cũng khẳng định vị thế với nhiều sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia như Tiêu đỏ hữu cơ Lệ Chí, Tiêu đen hữu cơ Lệ Chí, Tiêu sọ hữu cơ Lệ Chí; Cà phê Đắk Yang Fine Robusta, Cà phê Đắk Yang Honey. Các sản phẩm này không chỉ giúp HTX củng cố thương hiệu mà còn tạo lợi thế trong đàm phán, mở ra cơ hội thâm nhập thị trường quốc tế.

Tương tự, HTX Nông nghiệp Chư A Thai ở xã Phú Thiện (Gia Lai) với sản phẩm Gạo Phú Thiện đạt OCOP 4 sao đã tiên phong trong việc xây dựng vùng nguyên liệu lớn, chuẩn hóa quy trình sản xuất và đồng bộ chất lượng, từ đó nâng cao giá trị hàng hóa và khả năng cạnh tranh.

Thành công của các HTX gắn với OCOP có sự đóng góp quan trọng của hệ thống hỗ trợ. Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Gia Lai đã tích cực hỗ trợ về pháp lý, tư vấn xây dựng hồ sơ, thẩm định chất lượng ban đầu và kết nối nguồn vốn ưu đãi. Đồng thời, các lớp tập huấn về quản trị hiện đại, chuyển đổi số và xúc tiến thương mại đã giúp HTX từng bước tiếp cận quy trình sản xuất - tiêu thụ theo chuẩn quốc tế.

OCOP góp phần thay đổi diện mạo nông thôn Gia Lai

Chương trình OCOP do HTX làm chủ thể không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn trở thành động lực trực tiếp thúc đẩy tiến độ và chất lượng xây dựng NTM tại Gia Lai. Giai đoạn 2021-2025, xây dựng NTM được định hướng đi vào chiều sâu, chú trọng nâng cao thu nhập và cải thiện môi trường sống cho người dân, trong đó HTX thông qua OCOP đã đóng vai trò then chốt.

HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Nam Yang là ví dụ điển hình khi tập trung hoàn thiện bao bì, nhãn mác và nâng cao chất lượng sản phẩm. Từ năm 2019, HTX đã có 3 sản phẩm đạt OCOP 4 sao, đến năm 2020 bộ cà phê Đắk Yang đạt 3 sao và sau đó tiếp tục được nâng cấp lên 5 sao.

 Các sản phẩm OCOP của HTX hiện đã có mặt tại nhiều siêu thị lớn, chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch trong nước, đồng thời được tiêu thụ qua các sàn thương mại điện tử và xuất khẩu ra nước ngoài.

Với HTX Nông nghiệp Chư A Thai, việc gạo Phú Thiện đạt OCOP 4 sao đã mở ra hướng đi mới trong tiêu thụ sản phẩm. HTX từng bước hình thành chuỗi giá trị khép kín, mỗi năm thu mua trên 200 tấn lúa chất lượng cao để chế biến gạo. Sau khi đạt chứng nhận OCOP, các đại lý tại TP. Pleiku và hai đại lý tại TP. Hồ Chí Minh đã ký kết tiêu thụ với mức giá cao hơn thị trường, góp phần ổn định đầu ra và nâng cao thu nhập cho nông dân.

Thực tế cho thấy, nhiều xã đạt chuẩn NTM ở Gia Lai có sự đóng góp rõ nét của các sản phẩm OCOP chất lượng cao do HTX làm chủ thể. Đây chính là nguồn lực nội sinh quan trọng, trực tiếp đóng góp vào tiêu chí Thu nhập và Tổ chức sản xuất, tạo nền tảng để các địa phương tiếp tục phấn đấu đạt chuẩn NTM nâng cao.

Thách thức và yêu cầu đầu tư chiều sâu

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, khu vực kinh tế tập thể ở Gia Lai vẫn đối diện với không ít thách thức. Một số HTX còn hoạt động quy mô nhỏ, công nghệ chế biến lạc hậu, thiếu nhân lực quản lý và kỹ năng bán hàng qua các kênh hiện đại. Việc kiểm soát chất lượng đầu vào, đặc biệt là truy xuất nguồn gốc, cần tiếp tục được siết chặt để đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu.

Hiện nay, nhiều sản phẩm OCOP 3 sao vẫn chủ yếu dừng ở mức sơ chế hoặc chế biến thủ công, chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chí để nâng hạng lên 4-5 sao. Trong khi đó, đầu tư công nghệ chế biến sâu như sấy thăng hoa, chiết xuất tinh dầu hay đóng gói tự động đòi hỏi nguồn vốn lớn, vượt quá khả năng tự thân của nhiều HTX.

Do đó, việc thiết lập các quỹ hỗ trợ lãi suất, cơ chế bảo lãnh tín dụng ưu đãi cho các dự án đầu tư công nghệ chế biến sâu, đặc biệt với các sản phẩm hướng đến chuẩn 4-5 sao, là yêu cầu cấp thiết.

 Song song đó, cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao năng lực quản trị, kỹ năng bán hàng và xúc tiến thương mại, đưa sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử lớn và thị trường quốc tế.

Trong hành trình xây dựng NTM, HTX tiếp tục được xác định là trục xoay của Chương trình OCOP tại Gia Lai. Việc lấy HTX làm chủ thể, đầu tư chiều sâu công nghệ, đẩy mạnh chuyển đổi số và nâng cao năng lực quản trị sẽ là chìa khóa để biến những sản vật đặc trưng của Tây Nguyên thành hàng hóa có giá trị cao, tạo nền tảng kinh tế bền vững cho nông thôn mới.