Từ giấc mơ dược liệu đến mô hình kinh tế bền vững

Dưới chân núi Lèn Xạt, tại xóm Hợp Thành, xã Yên Hợp (Nghệ An), một vùng trồng dược liệu chuyên canh đang dần hình thành. Những luống cà gai leo, dây thìa canh, trinh nữ hoàng cung, xạ đen, bách bộ… được bố trí theo đường đồng mức, đan xen dưới tán rừng, tạo nên bức tranh sản xuất nông nghiệp khác biệt so với cây keo truyền thống.

Ít ai biết rằng, vùng nông dược này được gây dựng từ tâm huyết của ba anh em người dân tộc Thái: Lá Văn Duy, Lá Văn Cường và Lá Văn Khôi - những người con sinh ra từ “con nhà nông”, thấu hiểu rõ nhất nỗi nhọc nhằn của bà con miền núi trong hành trình mưu sinh.

Giấc mơ dược liệu bắt đầu từ anh Lá Văn Khôi, người con út trong gia đình. Tốt nghiệp Học viện Y học cổ truyền Việt Nam, anh Khôi trở về công tác tại Bệnh viện Đa khoa Tây Bắc Nghệ An, hiện giữ chức Trưởng khoa Y học cổ truyền. Từ thực tiễn điều trị và hiểu biết chuyên môn về dược liệu, anh luôn trăn trở: vì sao vùng đất quê hương có điều kiện tự nhiên phù hợp nhưng người dân vẫn quanh quẩn với cây keo giá trị thấp, đời sống bấp bênh?

Chung khát vọng ấy, hai người anh là Lá Văn Duy và Lá Văn Cường đã cùng anh Khôi hiện thực hóa ý tưởng. Tháng 4/2022, HTX nông dược Tĩnh Sáng Đường chính thức ra đời trên diện tích khoảng 5ha đất gia đình tại xóm Hợp Thành, với định hướng trồng - chế biến - tiêu thụ dược liệu theo chuỗi khép kín.

Tên gọi Tĩnh Sáng Đường mang hàm ý sâu sắc: “Tâm có tĩnh thì trí mới sáng” - triết lý mà ba anh em xem như kim chỉ nam cho hành trình lập nghiệp.

Liên kết chuỗi, đưa dược liệu thành sinh kế cho người dân

Ngay từ những ngày đầu, HTX xác định không phát triển theo hướng “đơn độc”, mà lấy liên kết với người dân làm nền tảng. Theo đó, HTX chịu trách nhiệm cung cấp giống, chuyển giao quy trình kỹ thuật, giám sát sản xuất và cam kết thu mua toàn bộ sản phẩm cho bà con.

Anh Lá Văn Khôi cho biết, do đặc thù sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng, nên toàn bộ vùng nguyên liệu đều được tổ chức trồng theo tiêu chuẩn GACP-WHO, không sử dụng thuốc hóa học, không chất kích thích sinh trưởng, ưu tiên chế phẩm sinh học trong phòng trừ sâu bệnh. Với những diện tích đất bạc màu, sỏi đá, HTX lựa chọn các cây dược liệu “dễ tính” như cà gai leo, chè dây; còn dưới tán rừng phát triển các loại cây ưa bóng.

Ban đầu, không ít hộ dân còn e dè vì trồng dược liệu là mô hình mới. Để tạo niềm tin, HTX đã ký hợp đồng bao tiêu toàn bộ và chuyển giao kỹ thuật trồng cây dược liệu cho các hộ dân. Nhờ đó, đến nay, người dân xã Yên Hợp đã mạnh dạn mở rộng diện tích, từng bước chuyển đổi từ keo sang cây dược liệu.

Anh Hồ Đức Bắc (xóm Cầu Đá) cho biết, gia đình anh hiện trồng cần tây và rau má cung ứng cho HTX với giá khoảng 30.000 đồng/kg. “So với trồng keo, dược liệu quay vòng vốn nhanh hơn, hiệu quả kinh tế rõ rệt. Được HTX tập huấn kỹ thuật theo VietGAP nên chúng tôi yên tâm sản xuất”, anh Bắc chia sẻ.

Không chỉ trồng dược liệu, HTX còn phát triển mô hình nuôi ong lấy mật tự nhiên dưới tán rừng dược liệu. Hiện có khoảng 10 hộ liên kết nuôi ong, nhiều hộ đạt thu nhập từ 40-70 triệu đồng/năm, tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho các sản phẩm cao dược liệu...

Theo ông Nguyễn Công Giáp, Bí thư Đảng ủy xã Yên Hợp, toàn xã hiện có khoảng 8ha dược liệu với trên 30 hộ tham gia, bước đầu cho thấy mô hình phù hợp thổ nhưỡng, góp phần xóa nghèo và giải quyết những tồn tại lâu năm như trồng keo vi phạm hành lang an toàn lưới điện. “Việc bà con tự nguyện chuyển đổi sang trồng dược liệu là tín hiệu rất tích cực”, ông Giáp khẳng định.

Đầu tư chế biến, xây dựng thương hiệu từ gốc

Để nâng cao giá trị gia tăng, HTX nông dược Tĩnh Sáng Đường đã mạnh dạn đầu tư hệ thống máy sấy lạnh, hệ thống nấu cao, nghiền bột, khử khuẩn, ép màng, đóng nắp, đưa toàn bộ quy trình chế biến vào kiểm soát nghiêm ngặt.

Đến nay, HTX đã phát triển hơn 30 dòng sản phẩm, trong đó 5 sản phẩm đạt OCOP 3 sao, tiêu biểu như: trà túi lọc cà gai leo, bột rau má sấy lạnh, mật ong… Các sản phẩm từng bước có mặt tại hầu hết các tỉnh thành trên cả nước và xách tay sang nước ngoài

Song song với kênh phân phối truyền thống, HTX đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển hệ thống bán hàng trực tuyến với 5 đại lý cố định, hàng chục đại lý ký gửi và hơn 100 đại lý online trên toàn quốc, trong đó kênh online chiếm tới 70% doanh thu.

Hiện HTX đã tạo việc làm thường xuyên cho nhiều lao động địa phương, với mức thu nhập 7-10 triệu đồng/tháng. Chị Lang Thị Hòa, thành viên HTX, chia sẻ: “Công việc ổn định, thu nhập khá hơn nhiều so với làm nương rẫy trước đây”.

Đáng chú ý, HTX cũng tiếp cận tốt các nguồn vốn chính sách: 2 thành viên được vay 100 triệu đồng/người từ Ngân hàng Chính sách xã hội; 1 đoàn viên thanh niên được hỗ trợ 50 triệu đồng từ Quỹ Thanh niên lập nghiệp của Tỉnh đoàn Nghệ An.

Từ vùng đất Hợp Thành, ba anh em người Thái đã chứng minh rằng: nếu biết hợp sức, liên kết và đi đúng hướng, cây dược liệu không chỉ là sản phẩm truyền thống, mà còn có thể trở thành động lực phát triển kinh tế bền vững, góp phần làm thay đổi diện mạo nông thôn miền núi.