Truyền thuyết người Dao kể rằng Bàn Vương hay còn gọi là Bàn Hồ. Nhờ lập được công lao to lớn khi đánh bại Cao Vương xâm lược nước Bình Vương, ông được vua Bình Vương trọng thưởng và gả công chúa cho. Bàn Vương cùng công chúa sinh được 6 trai, 6 gái, và Bình Vương ban cho mỗi người một họ, trở thành 12 họ đầu tiên của người Dao. Khi Bình Vương qua đời, Bàn Vương lên làm vua của người Dao.
Ở những bản làng Dao khu vực phía Tây Bắc tỉnh Tuyên Quang vẫn lưu truyền câu chuyện về cái chết của Bàn Vương: Dù đã lên ngôi vua, ông vẫn giữ lối sống giản dị và thường truyền dạy người Dao cách trồng trọt, dệt vải và săn bắn. Một lần vào tháng 2 âm lịch, Bàn Vương lên núi săn sơn dương, nhưng chẳng may bị con vật húc ngã vào cây gù hương và qua đời. Kể từ đó, người Dao làm lễ cúng giỗ Bàn Vương vào tháng hai âm lịch hàng năm.
Ngày nay, lễ cúng Bàn Vương còn được người dân và địa phương tái hiện và trở thành một dịp để du khách tìm hiểu văn hóa đặc sắc của cộng đồng Dao.
Người Dao đỏ tại xã Hồ Thầu cùng tập trung để chuẩn bị cho lễ cúng Bàn Vương được diễn ra trang trọng nhất.
Kèn trống rộn rã, các điệu nhạc vang lên báo hiệu buổi lễ cúng Bàn Vương bắt đầu.
Rượu và thịt lợn luôn là những lễ vật được chuẩn bị trang trọng để dâng lên các vị thần trong lễ cúng Bàn Vương.
Trong lễ cúng, các thầy cúng người Dao còn sử dụng kèn Pí Lé, chuông đồng, tù và những dụng cụ không thể thiếu để thực hiện nghi lễ.
Sau khi đã chuẩn bị các đồ lễ, lễ cúng Bàn Vương sẽ được bắt đầu bằng thủ tục lập đàn cúng, treo tranh thờ.
Sau đó các thầy cúng làm phép tẩy uế bằng cách vẩy quanh khu vực làm lễ bằng nước phép. Bắt đầu vào buổi lễ, các thầy cúng sẽ thực hiện nghi thức cúng mời gọi Bàn Vương và thần linh thổ địa và tổ tiên về để tuyên bố lý do làm lễ.
Tiếp đến là phần hành lễ nghênh đón Bàn Vương. Đặc biệt trong quá trình hành lễ ở phần này, ngoài đọc những bài cúng cầu khấn Bàn Vương phù hộ, những thầy cúng ở Hồ Thầu còn kể sơ lược về tiểu sử, vóc dáng của Bàn Vương từ khi ra đời đến khi mất. 
Các thầy cúng trong lễ cúng Bàn Vương là những người đã được cấp sắc cao, am hiểu sâu sắc về các thủ tục và nghi thức truyền thống. Họ không chỉ thực hiện các nghi lễ một cách trang nghiêm mà còn đảm bảo mọi chi tiết của buổi lễ được tuân thủ đúng phong tục, mang đến không gian linh thiêng và trọn vẹn cho cộng đồng.
Trong suốt quá trình làm lễ, xen kẽ giữa những bài cúng, các thầy còn thực hiện các nghi thức thổi tù và, làm nghi thức dâng hương, múa những điệu múa kiếm, múa chuông, múa rùa đặc sắc.
Thường ngày, Bàn Vương được thờ cúng tại bàn thờ gia tiên trong các gia đình người Dao cùng với các vị thần. Trong các lễ lớn như lễ cấp sắc, lễ tạ tổ tiên… đều có phần làm lễ cúng Bàn Vương để nhớ về nguồn cội.
Ngoài những dịp kể trên người Dao còn tổ chức lễ cúng Bàn Vương riêng với quy mô lớn trong cộng đồng. Tùy thuộc vào điều kiện, quy định của mỗi dòng họ người ta làm lễ cúng theo định kỳ thời gian khác nhau. Có những họ ba năm tổ chức cúng một lần, có dòng họ mười hai năm, hai mươi năm hoặc lâu hơn nữa.
Kết thúc buổi lễ là phần lễ đưa tiễn, trong phần này thầy cúng sẽ đốt giấy vàng mã làm lễ tiễn đưa Bàn Vương, gia tiên và các thánh thần về bên kia thế giới.
Là nghi thức sinh hoạt tâm linh mang đậm tính nhân văn, giáo dục người Dao hướng về nguồn cội, lễ cúng Bàn Vương còn liên kết, gắn bó mọi người tạo nên sức mạnh cộng đồng. 