Xã Mường Khương, tỉnh Lào Cai được thành lập trên cơ sở sáp nhập thị trấn Mường Khương và 4 xã: Thanh Bình, Nậm Chẩy, Nấm Lư, Tung Chung Phố, trở thành đơn vị hành chính mới với diện tích tự nhiên 169,21 km2. Toàn xã có 53 thôn, 24.433 nhân khẩu, trong đó đồng bào DTTS chiếm 88,43%.

Hiện nay, toàn xã có 53 Người có uy tín; thời gian qua, những đóng góp của họ luôn có vị trí, vai trò quan trọng đối với gia đình, dòng họ, dòng tộc, cộng đồng dân cư và ảnh hưởng quyết định đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, trong sinh hoạt, lao động, sản xuất, thực hiện các nghi lễ tín ngưỡng, bảo vệ, giữ gìn an ninh, trật tự thôn bản khi xảy ra mâu thuẫn, tranh chấp...

Ông Nguyễn Hồng Hưng, Chủ tịch UBND xã Mường Khương cho biết: Trong mỗi gia đình của các DTTS, mọi sinh hoạt đời sống, quan hệ xã hội và lao động, sản xuất luôn được điều chỉnh và chi phối bởi Người có uy tín; trong từng dòng họ của các dân tộc, dù lớn hay nhỏ đều có người đứng đầu là Trưởng tộc hay Trưởng họ để duy trì các hoạt động của dòng họ, nhất là trong sinh hoạt tín ngưỡng để nhớ về tổ tiên, cội nguồn; duy trì tôn ti, trật tự và quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của gia đình đối với dòng họ, làng bản và cộng đồng.

“Trong đời sống cộng đồng cũng vậy, đội ngũ Người có uy tín giữ vai trò đầu tàu bảo đảm sự vận hành của cộng đồng thông qua việc duy trì phong tục, tập quán, ổn định trật tự, an toàn xã hội, thúc đẩy phát triển sản xuất. Đồng thời, Người có uy tín cũng đứng ra giải quyết mối quan hệ với các cộng đồng khác và với các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị, bộ máy Nhà nước ở địa phương”, ông Hưng đánh giá.

Hơn 20 năm qua, trên khắp nẻo đường ở các thôn bản người Nùng trên địa bàn xã Mường Khương đều in dấu chân của Nghệ nhân Nhân dân Hoàng Xín Hòa, dân tộc Nùng, Người có uy tín thôn Na Bủ - Hàm Rồng. Ông đi để sưu tầm, ghi chép lại những làn điệu dân ca Nùng Dín cổ (Nùng Dín là nhóm địa phương của dân tộc Nùng). Có tư liệu, ông lại dày công phiên âm sang chữ quốc ngữ. Nhưng sưu tầm được rồi mà không ai đọc được và hát được theo thì cũng không có ý nghĩa gì hết, đó là điều ông Hòa trăn trở...

Năm 2012, ông Hòa quyết định vận động thành lập Câu lạc bộ dân ca Nùng Dín với 18 hội viên. Không ngại vất vả, mỗi khi có thời gian là ông lại đi từng thôn, bản, tới từng hộ, gặp từng người dân để vận động tham gia, ủng hộ CLB; đến nay, thành viên CLB ngày một đồng hoan với đủ các lứa tuổi.

Năm 2015, ông Hòa mạnh dạn đề xuất đưa dân ca Nùng Dín vào trường học. Được sự ủng hộ của ngành Giáo dục, chính quyền địa phương, ông đã trực tiếp đến trò chuyện, trao đổi, truyền dạy cho học sinh các trường học trên địa bàn. Những buổi học ấy đã thực sự trở thành giờ giáo dục truyền thống sống động của các cơ sở giáo dục, là nguồn cảm hứng và kênh chuyển tải giá trị văn hóa dân tộc đến gần hơn với thế hệ trẻ…

“Đến nay, tôi đã có 80 bài dân ca cổ vừa sưu tầm, vừa sáng tác mới, với hàng nghìn học viên đủ các lứa tuổi biết hát dân ca Nùng Dín. Gìn giữ văn hóa dân tộc cũng là giữ cái gốc của lòng dân. Cùng với đó, với vai trò là Người có uy tín tôi đã củng cố, kiện toàn “Ban Quản lý hội làng” để thực hiện các hoạt động như: Cúng Thần Hoàng Làng tại khu rừng cấm của các thôn; ban hành các quy ước, hương ước trong hoạt động lễ hội theo nếp sống mới; cải tạo các tập tục trong việc tổ chức tang ma, cưới hỏi của người Nùng Dín. Nhờ đó, việc cưới xin của bà con không còn tình trạng thách cưới cao, tổ chức dài ngày; việc tang ma thì không còn để người chết quá 48 tiếng trong nhà…”, ông Hòa tâm sự.

Bên cạnh mặt trận văn hóa, đội ngũ Người có uy tín trên địa bàn xã Mường Khương còn tích cực tham gia truyền tải, vận động Nhân dân thực hiện tốt các chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế. Tiêu biểu như ông Ly Sảo Phìn, Người có uy tín thôn Nậm Chảy đã vận động Nhân dân trong thôn mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi từ trồng ngô truyền thống sang trồng chuối với diện tích trên 65ha, trồng mới 35ha chè, chăn nuôi đàn lợn thương phẩm...

Hay như Người có uy tín thôn Nậm Pản Lý A Thào tích cực tham gia với các mô hình “Khu dân cư tự quản”, “Bảo vệ an ninh biên giới quốc gia”, góp phần giữ vững an ninh trật tự, an toàn xã hội, chủ quyền biên giới quốc gia...

“Đội ngũ Người có uy tín trong đồng bào DTTS trên địa bàn xã có người là trưởng thôn, có người là cán bộ, trí thức; nhiều người có chức sắc trong lĩnh vực tôn giáo, tín ngưỡng... Do đó, mỗi người có thế mạnh riêng trong công tác tuyên truyền, vận động. Những đóng góp của họ đã và đang góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên quê hương Mường Khương”, Chủ tịch xã Mường Khương Nguyễn Hồng Hưng khẳng định.