Trao truyền đam mê văn hóa truyền thống cho lớp trẻ

Lớn lên trong âm vang của tiếng cồng, tiếng chiêng, bà Puih H’Nir (SN 1963), dân tộc Gia Rai, làng Kmông, xã Ia Tô, huyện Ia Grai đã từng lo lắng về sự mai một di sản vì nhiều lý do khác nhau. Bởi vậy, bà luôn trăn trở tìm cách truyền dạy cách đánh cồng chiêng, những điệu xoang hay các bài dân ca của người Gia Rai cho thế hệ sau.

Hiện nay, bà H’Nir là thành viên nòng cốt của đội cồng chiêng làng Kmông. Đội cồng chiêng hoạt động tích cực và được tham gia nhiều sự kiện văn hóa lớn của huyện, của tỉnh, trong đó có Hội đua thuyền độc mộc tranh Cúp A Sanh, Ngày hội các DTTS tỉnh Gia Lai.

“Khi còn nhỏ tôi đã được mẹ cho đi cùng đến các lễ hội, các đám bỏ mả, mừng lúa mới, lễ cúng Yàng… ở đó các bà, các mẹ chơi cồng chiêng, xoang và hát các bài hát dân ca. Tôi yêu thích và đã chăm chú học theo", bà H’Nir kể.

Chính niềm đam mê ấy giúp bà dần dần chinh phục và sử dụng thành thạo tất cả nhạc cụ trong dàn cồng chiêng của dân tộc mình. Hiện nay, bà là người duy nhất tại xã Ia Tô sở hữu 2 bộ cồng chiêng.

Nhiều năm gắn bó với các buôn làng, bà H’Nir không khỏi trăn trở khi nhận thấy văn hóa cồng chiêng nhiều nơi đang bị "bỏ quên" . Vì vậy, năm 2023, vợ chồng bà đã mở lớp dạy cồng chiêng và hát dân ca miễn phí cho thanh, thiếu niên dân làng Kmông. Lớp học hiện có 25 em học vào những ngày cuối tuần. Sau gần 1 năm, được bà H’Nir truyền dạy, nhiều em đã có thể chơi thành thạo công chiêng và hơn cả là sự đam mê âm nhạc truyền thống, nét đẹp văn hóa của dân tộc đối với người trẻ.

Em Puih Sỹ (15 tuổi) hồ hởi nói: “Trước kia, em thấy người ta đánh chiêng cũng thích lắm, nhưng không biết chơi. Giờ được học, biết đánh rồi nên em tự tin hơn. Em rất vui vì được đi đánh biểu diễn ở các lễ hội”.

Giữ nghề truyền thống

Đối với cộng đồng Ba Na ở Đông Trường Sơn, ai cũng thán phục bà Đinh Thị Lăm (SN 1962), dân tộc Ba Na, làng Kgiang, xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang, bởi tài khéo tay dệt vải của bà.

Khi mới 10 tuổi, cô bé Đinh Thị Lăm đã được ngồi cạnh bên khung cửi, nghe tiếng lách cách dệt vải của các chị, các mẹ trong làng. Những nét đẹp của hoa văn thổ cẩm đã có sức hấp dẫn đặc biệt đối với cô bé Lăm. Nhận thấy niềm say mê của con gái nên mẹ và cô ruột của Lăm đã dạy cho bà cách dệt vải và từng bước truyền nghề cho bà.

Công đoạn để có được tấm vải thổ cẩm truyền thống khá công phu từ cách trồng cây bông, thu hoạch bông, nhặt hạt từ bông sau đó bông sẽ được vo tròn để kéo thành sợi, sợi phải giăng cho thật thẳng. Bước tiếp theo là nhuộm màu cho sợi vải truyền thống từ một số lá cây, củ, quả rừng …, phơi khô các sợi vải và đưa vào khung dệt.

Bởi sự cầu kỳ, phức tạp, cho nên nhiều người cùng trang lứa và cả thế hệ trẻ ngày nay, không còn mặn mà việc gìn giữ nghề dệt truyền thống của người Ba Na. Điều đó làm bà Lăm trăn trở, tìm mọi cách, tuyên truyền, vận động, hướng dẫn cho con, cho cháu trong gia đình, trong làng về gìn giữ nghề dệt vải truyền thống của dân tộc mình.

Năm 2020 bà đứng ra thành lập nhóm chị em phụ nữ yêu thích nghề dệt thổ cẩm, đến đầu năm 2024 nâng cấp thành Câu lạc bộ dệt thổ cẩm tại làng Kgiang, với hơn 25 thành viên tham gia, trong đó có sản phẩm khăn thổ cẩm đạt sản phẩm OCOP 3 sao cấp huyện. Đồng thời, để chủ động về nguyên liệu dệt vải, bà đã cùng học trò, các thành viên trồng bông lấy sợi, nhuộm màu làm bằng những lá cây rừng để dệt nên những bộ váy áo truyền thống đặc sắc nhất của đồng bào Ba Na.

Cùng với đó, bà Lăm cũng tích cực tham gia Festival cồng chiêng Quốc Tế; hội thi đan lát, tạc tượng, dệt thổ cẩm huyện Kbang; Ngày hội Du lịch huyện Kbang. Với những cống hiến trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc, năm 2022, bà Đinh Thị Lăm đã được tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú.

Nêu cao tinh thần "tuổi cao gương sáng"

Bà Rơ Chăm H’Hồng, Chủ tịch Hội LHPN tỉnh Gia Lai cho biết: Những năm qua, phụ nữ cao tuổi đã đoàn kết, nỗ lực, khắc phục khó khăn về tuổi tác và sức khỏe, thực hiện có hiệu quả phong trào thi đua yêu nước của Hội, của địa phương, gắn với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; từng bước khẳng định được vai trò, vị thế của phụ nữ cao tuổi trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và trong các hoạt động Hội. 

"Nhân dịp kỷ niệm 94 năm Ngày thành lập Hội LHPN Việt Nam, 14 năm Ngày Phụ nữ Việt Nam, Hội LHPN tỉnh Gia Lai cũng đã biểu dương và tặng Bằng khen cho 24 phụ nữ cao tuổi trong xây dựng gia đình văn hóa, ấm no, hạnh phúc, trong đó, hơn 40% là phụ nữ DTTS tại các buôn làng", bà Rơ Chăm H’Hồng cho hay.

Tại vùng đồng bào DTTS, phụ nữ cao tuổi đã thể hiện tốt vai trò của mình trong việc bảo tồn và phát huy các bản sắc văn hóa dân tộc, ngành nghề truyền thống,...

Nhằm phát huy vai trò của người cao tuổi, Hội LHPN tỉnh và Ban Đại diện Hội Người cao tuổi tỉnh cũng đã ký kết chương trình phối hợp về tổ chức các hoạt động hỗ trợ phụ nữ cao tuổi giai đoạn 2022 - 2027. Qua đó, phát huy nguồn lực hỗ trợ người cao tuổi nói chung và phụ nữ cao tuổi nói riêng. Đồng thời, phát huy vai trò của phụ nữ cao tuổi trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, trong các hoạt động tại cộng đồng.