Sơn La là tỉnh miền núi Tây Bắc, nằm ở độ cao trung bình 600-700m so với mực nước biển, địa hình đồi núi và có dòng sông Mã và sông Đà chảy qua, tạo nên cảnh quan thiên nhiên hấp dẫn. Bên cạnh đó, Sơn La còn là nơi sinh sống của 12 dân tộc anh em, với những nét văn hóa truyền thống, các di tích lịch sử văn hóa, di tích lịch sử cách mạng... tạo sức hấp dẫn, thu hút du khách đến Sơn La nghỉ dưỡng, trải nghiệm, chinh phục mạo hiểm hay tìm hiểu về văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số.

Nhằm thúc đẩy phát triển loại hình du lịch cộng đồng trên địa bàn, HĐND tỉnh Sơn La đã ban hành Nghị quyết 22/2016/NQ-HĐND ngày 14/12/2016 về chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh đến năm 2020; Nghị quyết số 41/2022/NQ-HĐND ngày 31/8/2022 hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng giai đoạn 2022 - 2026. Theo đó, tỉnh Sơn La đã hỗ trợ triển khai nhiều lớp tập huấn kỹ năng nghề du lịch; hỗ trợ xây dựng 6 bản du lịch cộng đồng; hỗ trợ 31 hộ làm homestay kinh doanh du lịch cộng đồng tại bản và hỗ trợ 2 homestay vay vốn lãi suất thấp với tổng kinh phí 750 triệu đồng.

Ban hành các đề án đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của Bảo tàng gắn với phát triển du lịch; Xây dựng các đề án gắn với phát triển du lịch như: Đề án phát triển bản du lịch cộng đồng tại bản Chiềng Đi, xã Vân Hồ; “Nghiên cứu và xây dựng mô hình điển hình về phát triển du lịch xanh tại khu du lịch quốc gia Mộc Châu”; “Nghiên cứu xây dựng mô hình du lịch bền vững vùng lòng hồ Thủy điện Sơn La”. Triển khai thực hiện Đề án “Bảo tồn, phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc của các dân tộc thiểu số tỉnh Sơn La gắn với phát triển du lịch”.

Khai thác thế mạnh của địa phương về, từ năm 2015, các hộ dân tại bản Áng, xã Mường Sang, huyện Mộc Châu đã đầu tư chỉnh trang nhà ở theo kiến trúc đặc trưng của đồng bào dân tộc Thái, cung cấp dịch vụ homestay nghỉ dưỡng tại nhà người dân, trải nghiệm phong tục tập quán, văn hóa, ẩm thực địa phương... và đạt được một số kết quả ban đầu. Đến năm 2017, nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn bản sắc văn hoá, huyện Mộc Châu đã hỗ trợ kinh phí cho bản Áng, xã Đông Sang phát triển đồng bộ loại hình du lịch cộng đồng theo bài bản, cải tạo nhà ở và sửa chữa, nâng cấp nhà vệ sinh, di dời chuồng trại ra khỏi khu khách du lịch nghỉ.

Cùng với đó, năm 2020, Phòng Văn hóa Thông tin huyện Mộc Châu đã phối hợp với Dự án Great do Chính phủ Úc tài trợ tiếp tục xây dựng thêm bản Tà Số, xã Chiềng Hắc phát triển theo hướng du lịch cộng đồng. Bản Tà Số đã được hỗ trợ xây dựng nhà văn hóa, công trình điện chiếu sáng trung tâm bản và hỗ trợ 600 triệu đồng cho các hộ làm dịch vụ homestay. Hiện, bản Tà Số đã sẵn sàng đón khách. Như vậy, huyện Mộc Châu đang có 4 điểm du lịch cộng đồng tại các xã Mường Sang, Tân Lập và Chiềng Hắc.

Anh Mùa A Hạng, Phó Ban quản lý du lịch cộng đồng bản Tà Số, chia sẻ: Ban quản lý du lịch có 9 thành viên với nhiệm vụ tuyên truyền, vận động các hộ thực hiện tốt việc bảo vệ môi trường; duy trì, phát huy những nét văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc Mông, như: Phục dựng nhà cổ, lưu giữ các nghề truyền thống thêu, rèn... Quản lý, nhắc nhở các hộ kinh doanh homestay làm nhà ở theo kiến trúc chung của đồng bào dân tộc Mông, thống nhất bảng giá dịch vụ chung, quản lý không để các hộ tự ý tăng giá dịch vụ... góp phần phát triển du lịch cộng đồng bền vững, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của đồng bào Mông.

Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh còn có các điểm du lịch cộng đồng tại các huyện, thành phố, thu hút đông đảo du khách đến du lịch, nghỉ dưỡng. Ông Vì Văn Khè, chủ hộ homestay Sơn Khè, bản Mòng, xã Hua La, Thành phố Sơn La, cho biết: Trước đây, gia đình chủ yếu trông vào nguồn thu từ 24 phòng tắm khoáng, bể ngâm phục hồi sức khỏe, thu nhập trung bình khoảng 40 triệu đồng/tháng. Năm 2018, sau khi đầu tư 1,6 tỷ đồng dựng nhà sàn theo lối kiến trúc truyền thống của người Thái để kinh doanh dịch vụ homestay, gia đình còn được Thành phố hỗ trợ 45 triệu đồng cải tạo nhà vệ sinh công cộng, hỗ trợ mua sắm giường, chăn, đệm. Ngoài kinh doanh dịch vụ tắm suối khoáng, gia đình cung cấp thêm các dịch vụ nghỉ dưỡng, ẩm thực, tổ chức múa xòe, nhảy sạp để đa dạng các dịch vụ trải nghiệm văn hóa đồng bào dân tộc Thái, nâng doanh thu của gia đình tăng lên gấp đôi, cuộc sống được cải thiện rõ rệt.

Từ sự quan tâm đầu tư phát triển du lịch, đến nay, Sơn La đã có 5 khu, điểm du lịch được công nhận đảm bảo các điều kiện, tiêu chí theo quy định của Luật Du lịch. Tỉnh luôn chú trọng phát triển các sản phẩm du lịch gắn với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc, tổ chức xây dựng đội văn nghệ dân gian biểu diễn hát dân ca, múa dân gian, nhạc cụ dân tộc tại điểm du lịch.

Bên cạnh đó, các huyện, thành phố đã chủ động bố trí vốn đầu tư và kêu gọi xã hội hóa đầu tư, cải tạo, nâng cấp các tuyến đường giao thông nông thôn. Bố trí ngân sách địa phương sửa chữa, cải tạo đường giao thông kết nối với các khu, điểm du lịch, bản du lịch. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La tham mưu HĐND, UBND tỉnh xây dựng cơ chế hỗ trợ phát triển du lịch nói chung và hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng nói riêng. Trong đó, tập trung hỗ trợ đầu tư hạ tầng giao thông, cải tạo cảnh quan không gian; đào tạo nâng cao nguồn nhân lực, tập huấn về chuyển đổi số và các hình thức cách thức triển khai làm du lịch, các sản phẩm và hỗ trợ xây dựng các bản du lịch cộng đồng phù hợp với định hướng phát triển du lịch của tỉnh.

Loại hình du lịch cộng đồng được phát triển trên cơ sở các giá trị văn hóa của cộng đồng do người dân quản lý, tổ chức khai thác và hưởng lợi. Mục tiêu của tỉnh Sơn La đến năm 2025, đón khoảng 5,2 triệu lượt khách, trong đó khoảng 500.000 lượt khách quốc tế, với tổng doanh thu từ dịch vụ du lịch ước đạt 5.800 tỷ đồng. Trọng tâm là sẽ phát triển du lịch gắn phát triển nông nghiệp nông thôn và chương trình mục tiêu phát triển quốc gia về nông thôn mới. Đồng thời, tham mưu vận dụng hỗ trợ của Dự án Great đầu tư phát triển du lịch cộng đồng ở một số bản đã hình thành và phát triển hiệu quả. Thông qua phát triển du lịch cộng đồng góp phần bảo vệ tài nguyên môi trường sinh thái, bảo tồn và phát huy những nét văn hóa độc đáo các dân tộc, giải quyết việc làm cho lao động địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Bên cạnh đó, tỉnh Sơn La cũng chú trọng triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG), đặc biệt là Chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ 2021-2025; đồng thời, tranh thủ các nguồn lực từ các Chương trình MTQG để hỗ trợ phát triển các loại hình du lịch, trong đó có du lịch cộng đồng gắn phát triển du lịch, với bảo tồn bản sắc văn hoá và sinh kế bền vững cho đồng bào DTTS.