Analytic
Báo Dân tộc và Phát triẻn
Chuyên trang

Dân tộc - Tôn giáo với sự phát triển của đất nước

Sắc màu 54

Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ cầu mùa và Lễ cúng Bàn Vương trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Nguyệt Anh - 18:01, 06/04/2022

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định công bố 2 Di sản văn hóa phi vật thể của Hà Giang được ghi danh vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia, đó là: Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ cầu mùa của người Cờ Lao đỏ xã Túng Sán, huyện Hoàng Su Phì; Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ cúng Bàn Vương của người Dao đỏ, xã Hồ Thầu, huyện Hoàng Su Phì.

Phụ nữ Cờ Lao trong trang phục truyền thống (Ảnh minh họa- BHG)
Phụ nữ Cờ Lao trong trang phục truyền thống (Ảnh minh họa -BHG)

Lễ Cầu mùa hay còn gọi là cúng Ngô mới là nét sinh hoạt văn hóa thể hiện tín ngưỡng nông nghiệp đặc trưng của người Cờ Lao. Lễ Cầu mùa thường được người Cờ Lao tổ chức hàng năm sau khi thu hoạch xong, lúa, ngô đã chất đầy bồ. Các gia đình thường chuẩn bị gà luộc và các sản phẩm nông nghiệp khác do chính người dân làm ra như xôi, rượu trắng, thịt lợn, hoa quả cùng tiền vàng và hương. Thầy cúng sẽ tiến hành các nghi lễ cơ bản để cảm tạ thần linh, trời đất và tổ tiên đã ban cho mùa màng bội thu. Đồng thời, cầu xin các vị thần linh tiếp tục phù hộ cho mưa thuận, gió hòa, lúa ngô tươi tốt vào những mùa vụ sau. 

Phần hội diễn ra các hoạt động văn nghệ như hát đối đáp, hát ca ngợi Đảng, Bác Hồ; hát trông con cháu, khúc hát nấu rượu… Ngoài ra, trong lễ hội còn diễn ra một số hoạt động thể thao, trò chơi dân gian truyền thống như chơi kéo co, đẩy gậy, đánh cù…

Dâng hương tại lễ cúng Bàn Vương của người Dao đỏ xã Hồ Thầu (Hoàng Su Phì)
Dâng hương tại lễ cúng Bàn Vương của người Dao đỏ xã Hồ Thầu (Hoàng Su Phì)

Lễ hội Bàn Vương (Quỹa Hiéng) là lễ hội quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người Dao đỏ huyện Hoàng Su Phì, biểu hiện lòng sùng kính Tổ tiên và ước vọng về một cuộc sống thái bình, thịnh vượng. 

Lễ hội gồm hai phần. Phần nghi lễ được tiến hành vào ngày cuối cùng của năm cũ, tại gian giữa của các gia đình. Vật phẩm dâng cúng gồm: Cơm, gạo, rượu, gà luộc, nước suối, vải mộc màu trắng, hương, vòng bạc, tiền làm bằng giấy bản, đèn hoặc nến. Người trưởng tộc hoặc trưởng dòng họ đích thân chỉ đạo con cháu lập 3 đàn lễ gọi là: Bứa Hiéng, Sáng Chà Phin, Sám Háng. Sau khi cả 3 đàn lễ được sắp xong thì nghi lễ được tiến hành, phần này thường bắt đầu vào thời gian khoảng 9 giờ sáng. Nếu mời nhiều thầy cúng thì nghi lễ được tiến hành cùng một lúc, ngược lại nếu chỉ có một thầy cúng thì nghi lễ được bắt đầu từ đàn cúng Bứa Hiéng, sau đó là đàn cúng Sáng Chà Phin và cuối cùng là đàn cúng Sám Háng.

Trình diễn nghi lễ cúng Bàn Vương của người Dao đỏ xã Hồ Thầu.
Trình diễn nghi lễ cúng Bàn Vương của người Dao đỏ xã Hồ Thầu. (Ảnh BHG)

Theo các nghệ nhân dân gian ở xã Hồ Thầu thì Lễ cúng Bàn Vương phổ biến ở 3 kiểu, gồm: Thứ nhất là lễ lớn, còn gọi là “Tồm Đàng” do người Dao trong một xã cùng đứng ra mổ trâu, lợn tổ chức như một lễ hội; Lễ hội thường diễn ra vào cuối năm, thời gian tổ chức kéo dài vài ngày gồm cả lễ và hội. Thứ hai là “Đàng Ton”, nghĩa là nghi lễ nhỏ được tổ chức trong quy mô dòng họ. Thứ ba là tổ chức cúng Bàn Vương khi gia đình gặp điều không may, như: ốm đau, dịch bệnh, mất mùa... theo kiểu giải hạn. 

Dù tổ chức theo cách thức nào thì Lễ cúng Bàn Vương cũng thể hiện được tính nhân văn sâu sắc trong cộng đồng người Dao, nhằm thể hiện lòng hiếu kính với ông bà, tổ tiên; cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt và giáo dục con cháu về truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc. 

 Kết thúc phần lễ là phần hội với điệu múa “Bắt rùa” do các thầy cúng thể hiện và các trò chơi mang đậm màu sắc huyền bí như: Nhảy lửa và Vật chày.

Người dân và du khách tham gia trò chơi vật chày.
Người dân và du khách tham gia trò chơi vật chày. (Ảnh BHG)

Tính đến nay, tỉnh Hà Giang có 27 di sản văn hóa phi vật thể được ghi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, trong đó có 6 di sản của các dân tộc có số dân dưới 10.000 người, như: Bố Y, Lô Lô, Pu Péo và Cờ Lao. Để có được kết quả đó, tỉnh Hà Giang đã thực hiện tốt việc lập hồ sơ trình cấp có thẩm quyền tôn vinh nhằm bảo tồn và phát huy di sản văn hóa để góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nhất là phát triển du lịch, tạo sinh kế cho người dân; giáo dục, kế thừa, giữ gìn truyền thống quý báu về giá trị văn hóa lịch sử cho các thế hệ nhân dân các dân tộc Hà Giang; đồng thời từng bước ngăn chặn, xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh, khối đại đoàn kết các dân tộc trong tỉnh.