Huyện miền núi Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa, hiện có 11 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung được đầu tư những năm 2009, bằng nguồn vốn của các chương trình: Chương trình Mục tiêu quốc gia nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn, Chương trình 134 của Thủ tướng về một số chính sách hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt cho hộ đồng bào DTTS nghèo, đời sống khó khăn và Quyết định số 135/QĐ-TTG của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt Chương trình phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa (Chương trình 135). Tuy nhiên đến nay, các công trình đều đã bị hư hỏng, xuống cấp.

Nguyên nhân, các công trình được giao cho thôn, bản quản lý, không có kinh phí duy tu, bảo dưỡng và sửa chữa nên nhiều công trình đã xuống cấp, ngừng hoạt động hoặc hiệu quả không cao. Ông Vi Nguyên Huynh, Phó Trưởng phòng NN&PTNT huyện Thường Xuân, cho biết: Các công trình sinh hoạt tại các xã đều bị hư hỏng. Nguyên nhân chủ yếu do ý thức bảo quản chưa tốt, qua quá trình dùng lâu các hạng mục đã xuống cấp.

Tương tự, Dự án cấp nước sinh hoạt tập trung nằm trong Dự án 134 của Chính phủ hỗ trợ cho đồng bào DTTS được thực hiện tại xã Thanh Phong (Như Xuân) triển khai từ năm 2008, ở 2 thôn Xuân Phong và Quang Hùng, mỗi thôn 2 bể, với tổng kinh phí hơn 672 triệu đồng. Đến năm 2011, tiếp tục xây dựng thêm 4 bể, kinh phí gần 997 triệu đồng. Nhưng đến nay, công trình này vẫn chưa sử dụng hiệu quả như kỳ vọng ban đầu.

Tại huyện Quan Hóa, từ Chương trình MTQG nước sạch và vệ sinh môi trường huyện được đầu tư 88 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung, với 729 bể chứa nước. Tuy nhiên, có đến 355 bể chức nước đã bị hư hỏng hoàn toàn, số còn lại đều trong tình trạng hỏng, không có khả năng tích nước, hoặc dẫn nước kém… Để có nước sinh hoạt, người dân phải mua ống lấy nước trực tiếp từ mó nước, hoặc góp tiền khoan giếng và mua máy lọc nước về sử dụng.

Ông Hà Văn Hiệu, xã Phú Nghiêm, huyện Quan Hóa, cho biết: "Hiện các công trình trước Nhà nước đầu tư, nhưng do mưa lũ hư hỏng, người dân mong muốn chính quyền kiểm tra xem xét, có giải pháp tu sửa, nếu huy động từ trong dân để tu sửa thì rất khó, bởi đời sống của bà còn nhiều khó khăn lắm".

Theo bà Hà Thị Nga, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Quan Hóa, hiện trên địa bàn còn có các công trình đầu tư từ nguồn vốn Chương trình giảm nghèo, qua thời gian sử dụng đã dấu hiệu hư hỏng, xuống cấp nhưng không có nguồn kinh phí để duy tu, do đó nhiều công trình "đắp chiếu" không phát huy được hiệu quả, người dân thì thiếu nước sinh hoạt

"Người dân và chính quyền các xã cũng đã kiến nghị cấp trên cân đối, bố trí nguồn kinh phí đầu tư, sửa chữa tránh lãng phí nguồn lực đầu tư, đồng thời để người dân có thể tiếp tục khai thác sử dụng phục vụ đời sống sinh hoạt và góp phần phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương",.

Cùng chung thực trạng, trên địa bàn huyện Lang Chánh, có khoảng 40 công trình nước sinh hoạt tập trung, trong đó có tới hơn 18 công trình đã bị hư hỏng, bỏ hoang. Số còn lại, thì hầu hết là không bảo đảm công năng để đáp ứng được nhu cầu cung cấp nước sinh hoạt cho người dân theo thiết kế.

Qua tìm hiểu thực tế, nguyên nhân các công trình cấp nước bị xuống cấp, bỏ hoang, là do công tác khảo sát, thiết kế và lập dự án chưa phù hợp với đặc điểm địa hình, địa chất và nguồn nước nên chất lượng nước không bảo đảm; không đủ nước cung cấp theo thiết kế.

Bên cạnh đó, thời tiết cực đoan, mưa lớn, lũ ống, lũ quét xảy ra thường xuyên, ảnh hưởng lớn đến tuổi thọ công trình; mực nước tại các đập chứa, các khe, suối giảm đáng kể, trong khi nhu cầu sử dụng của người dân ngày càng cao, nên nhiều công trình không đủ nguồn nước cung cấp hoặc chỉ đủ cho một số cụm dân cư, làm giảm hiệu quả đầu tư của công trình.

Trước thực trạng này các cấp chính quyền, cơ quan chức năng tỉnh Thanh Hóa cần rà soát, kiểm tra và sớm có giải pháp khắc phục, tạo điều kiện cho người dân ở địa bàn vùng cao được sử dụng nước sạch.