Trong những ngày này, các làng Chăm ở Ninh Thuận rộn ràng chuẩn bị nhà lễ để tổ chức Rija Nưgar (Rija: Lễ, Nưgar: Xứ sở) - nghi lễ quan trọng bậc nhất trong đời sống tâm linh của cộng đồng. Lễ diễn ra vào ngày thứ Năm và thứ Sáu của tháng Giêng theo lịch Chăm, do các chức sắc như ông Maduen (thầy vỗ), Kadhar (thầy kò ke), Kaing (vũ công), Camanei (thủ đền) và Pajau (bà bóng) chủ trì.

Trong tiếng trống baranưng, ghi năng, tiếng đàn kanhi và kèn saranai, ông Kaing biểu diễn các điệu múa truyền thống như múa roi, múa chèo thuyền, múa đạp lửa, tạo nên bầu không khí rộn ràng, tươi vui. Người Chăm diện trang phục truyền thống, dâng lễ cúng thần linh, tổ tiên với mong ước tiễn điều dữ, đón điều lành, cầu cho năm mới vạn vật sinh sôi, mùa màng bội thu. Rija Nưgar không chỉ là nghi lễ tâm linh, mà còn là dịp thể hiện sinh động các giá trị văn hóa dân gian, nghệ thuật diễn xướng đặc sắc của đồng bào Chăm.

Về thôn Bỉnh Nghĩa, xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc những ngày đầu năm Chăm lịch 2025, chúng tôi được chứng kiến không khí rộn ràng với nhiều hoạt động lễ nghi độc đáo mừng năm mới. Tại đền thờ Pô Bin Thuen, ông Lượng Thị, Trưởng Ban phong tục thôn vui mừng chia sẻ: Vụ lúa Đông Xuân 2024 -2025 thắng lợi cả về năng suất và giá cả, giúp bà con có điều kiện sắm lễ vật đón Tết trong không khí đầm ấm, phấn khởi, đồng thời chuẩn bị bước vào vụ Hè Thu mới. Ông cho biết, tên gọi Bỉnh Nghĩa theo tiếng Chăm là “Palei Bal Riya”, nghĩa là “thành phố to lớn” (Palei: làng, Bal: thành phố, Riya: to lớn).

Nghi lễ đầu năm mới ở thôn Bỉnh Nghĩa diễn ra trong gần một tháng, từ ngày 30/4 đến ngày 21/5/2025, với chuỗi 8 lễ hội tiêu biểu mang đậm bản sắc văn hóa Chăm. Mở đầu là Lễ Rija Harei vào sáng 30/4 tại đền thờ Po Bin Thuer - nghi lễ cầu an cho cộng đồng. Tiếp đó là Lễ Rija Nưgar, mừng năm mới, tổ chức ngày 10/5 tại thôn Bỉnh Nghĩa. Ngày 14/5, Lễ cúng Po Bin Thuer diễn ra tại thôn Mỹ Tường (xã Nhơn Hải, huyện Ninh Hải), tiếp nối là Lễ cúng Po Bia Chuai vào ngày 15/5 tại thôn Mỹ Hiệp (xã Thanh Hải, huyện Ninh Hải). Khép lại chuỗi hoạt động là Lễ cúng Palao Yang vào ngày 21/5 tại thôn Bỉnh Nghĩa, với mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, vạn vật sinh sôi, cộng đồng khỏe mạnh, an lành.

Vào sáng 30/4 vừa qua, nghi lễ Rija Harei được tổ chức tại sân lễ đền thờ Pô Bin Thuen, thôn Bỉnh Nghĩa, mở đầu cho chuỗi hoạt động lễ hội đầu năm mới. Từ sớm, các vị chức sắc và bà con trong làng đã mang lễ vật như gà, trái cây, hoa quả, trầu cau, cơm canh đến để dâng cúng thần linh. Nghi lễ do các ông Maduen Sầm Tánh, Kaing Châu Quầy, Kaing Lượng Văn Chối, Thủ đền Thập Văn Dốc, và Kadhar Châu Thiên Lành chủ trì. Ông Maduen Sầm Tánh vừa vỗ trống baranưng, vừa hát ngợi ca công lao của các vị thần linh, cầu mong cho dân làng năm mới an vui, tài lộc, ấm no. Ông Kaing Lượng Văn Chối hóa trang thành các vị thần linh và biểu diễn các điệu múa của Pô Nai, Pô Ina Nagar, Pô Riyak, cùng mái chèo tượng trưng đưa dân làng vượt qua sóng gió, về đến bến đỗ bình an.

Trao đổi với anh Trương Thành Lợi, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Bỉnh Nghĩa, chúng tôi được biết, thôn hiện có 891 hộ, với 4.698 khẩu là đồng bào Chăm. Nhờ hệ thống thủy lợi từ kênh Bắc và hồ Sông Trâu, thôn có 186ha ruộng được tưới chủ động, đảm bảo 2-3 vụ lúa mỗi năm. Riêng vụ Đông Xuân 2024-2025, nông dân thu hoạch với năng suất bình quân 75 tạ/ha, thương lái thu mua lúa khô với giá 7.300 đồng/kg. Sau khi trừ hết chi phí, người dân còn lãi trung bình 25-30 triệu đồng/ha. Toàn thôn hiện có 43 hộ nghèo, được hỗ trợ từ các Chương trình mục tiêu quốc gia để cải thiện sinh kế. Nhiều gia đình sản xuất kinh doanh giỏi như các ông Châu Quầy, Đạo Văn Tờ, Thành Len, và có những con cháu thành đạt trở thành bác sĩ, kỹ sư, giáo viên như Thuận Thị Sao, Dương Văn Vươn, Thuận Sapa, nay trở về làm việc tại địa phương.

Với những nỗ lực không ngừng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, thôn Bỉnh Nghĩa đang từng bước giữ gìn và phát triển những nét đẹp đặc trưng của dân tộc Chăm. Những nghi lễ đầu năm mới không chỉ là dịp để cộng đồng gắn kết, mà còn là minh chứng cho sự duy trì và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Việt Nam.