Nguyên Bình là một trong 7 huyện nghèo của tỉnh Cao Bằng với 15 dân tộc cùng sinh sống, trong đó đồng bào DTTS chiếm 91,27%. Đến nay, huyện Nguyên Bình chưa có xã đạt chuẩn nông thôn mới. Tính đến hết năm 2022, tổng số hộ nghèo 4.696 hộ, chiếm tỉ lệ 57,52%; hộ cận nghèo gần 1.400 hộ, tỷ lệ 15,32%; tỷ lệ nghèo đa chiều 72,57%. Chính vì thế đời sống của bà con vùng đồng bào DTTS tại đây còn gặp nhiều khó khăn, kinh tế chậm phát triển.

Cây trúc sào từ lâu đã gắn bó với mảnh đất huyện Nguyên Bình. Dọc theo Quốc lộ 34 từ huyện Nguyên Bình tới huyện Bảo Lạc, trúc sào được trồng bạt ngàn dọc hai bên đường, trên thung lũng, sườn đồi. Chỗ nào đất đồi dốc, cây trúc càng dễ dàng đâm chồi, sinh sôi. Đây là loại cây được coi như "xương sống", "trục đỡ" chính trong phát triển nông nghiệp của huyện.

Những năm qua, các cấp ủy Đảng, chính quyền từ cấp huyện đến cơ sở đã thường xuyên tuyên truyền, vận động Nhân dân các dân tộc trên địa bàn huyện tăng cường trồng và phát triển mạnh về sản xuất lâm nghiệp. Tận dụng và phát huy thế mạnh sẵn có, việc triển khai trồng và mở rộng, phát triển diện tích cây trúc sào được bà con các dân tộc tại huyện Nguyên Bình hưởng ứng.

Huyện Nguyên Bình có 16/17 xã, thị trấn trồng cây trúc sào, với tổng diện tích hiện có trên 2.300 ha, diện tích đang cho khai thác ổn định đạt trên 1.900 ha, trong đó vùng tập trung diện tích cây trúc lớn nhất là xã Ca Thành.

Ông Hoàng Tòn Sao, Chủ tịch UBND xã Ca Thành, huyện Nguyên Bình cho biết: Mỗi ha trúc trên địa bàn có thể mang lại thu nhập 60 - 70 triệu đồng/ha từ việc khai thác, chặt tỉa cây trúc để bán ra thị trường. So với trồng lúa, ngô… thì trúc sào mang lại giá trị kinh tế cao hơn rất nhiều. Nhờ đó mà đời sống của bà con được cải thiện rõ rệt.

Gia đình ông Lý Phương Sinh, dân tộc Mông ở xóm Xà Pèng, xã Ca Thành được người dân gọi với biệt danh "vua trúc sào". Bởi ông Sinh là người tiên phong trồng trúc từ những năm 2000 và hiện là hộ có diện tích trồng trúc nhiều nhất xã Ca Thành. Với 6ha trồng trúc sào, gia đình ông Sinh thu nhập từ khai thác theo chu kỳ đạt từ 300 - 400 triệu đồng.

Cây trúc sào tại Nguyên Bình nổi tiếng với đặc điểm thân thẳng, to, tròn đều, dẻo, dễ uốn, nên được ưa chuộng hơn so với những vùng khác. Cây trúc là nguyên liệu để sản xuất các sản phẩm thủ công mỹ nghệ như chiếu, bàn, ghế...

Năm 2019, Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho cây trúc sào và chiếu trúc tỉnh Cao Bằng.

Năm 2021, huyện Nguyên Bình đạt doanh thu hơn 30 tỷ đồng từ bán cây trúc. Bộ mặt nông thôn được cải thiện, nhiều hộ dân vươn lên thoát nghèo, “đổi đời” từ cây trúc.

Ông Dương Hiển Hòa, Phó Chủ tịch UBND huyện Nguyên Bình thông tin: Huyện đang khảo sát một số tuyến đường ở các xã Triệu Nguyên, Vũ Nông, Ca Thành nhằm có hướng đầu tư, cải tạo để bà con có thể vừa mở được diện tích, đồng thời vận chuyển sản phẩm cây trúc sào ở những nơi vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn ra trung tâm để bán cho nhà máy chế biến và các thương lái.

Huyện Nguyên Bình đặt mục tiêu đến năm 2025, tổng diện tích trúc sào tại huyện sẽ đạt 2.500 ha, bên cạnh đó, tập trung thực hiện có hiệu quả việc chăm sóc, quản lý diện tích đã cho thu hoạch, tăng cường chăm sóc, bảo vệ diện tích trồng mới. Huyện cũng đang khai thác dịch vụ du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm từ những rừng trúc sào tự nhiên như điểm ngắm cảnh trải nghiệm vườn trúc sào tại xóm Bản Phường, khu du lịch Phia Oắc - Phia Đén...

Ông Dương Hiển Hòa cũng cho biết: Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, năm 2022, huyện Nguyên Bình được giao vốn trên 82,620 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư 51,890 tỷ đồng thực hiện 76 dự án, công trình hạ tầng cơ sở; vốn sự nghiệp 30,730 tỷ đồng.

Riêng năm 2023, huyện được giao vốn đầu tư 83,274 tỷ đồng. Từ nguồn vốn được giao, huyện đã đầu tư hạ tầng cơ sở vùng đồng bào DTTS, phục vụ sản xuất, đời sống và hỗ trợ chuyển đổi nghề, nước sinh hoạt phân tán, giải quyết tình trạng thiếu đất sản xuất cho đồng bào. Đồng thời hỗ trợ phát triển nông, lâm nghiệp bền vững, phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị. Trong đó cây trúc sào được xác định là một trong những cây chủ lực.

Việc triển khai hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, giai đoạn 1: 2021 - 2025 và các chính sách dân tộc khác đã góp phần giảm nghèo, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi của huyện. Năm 2022, huyện còn 4.707 hộ nghèo, chiếm 51,16%; 1.553 hộ cận nghèo, chiếm 16,88%. Kinh tế vùng đồng bào DTTS và miền núi có bước phát triển đáng kể, chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng hóa. Tình hình chính trị, trật tự an toàn xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi cơ bản ổn định, quốc phòng - an ninh đảm bảo, giữ vững.