Vẻ đẹp độc đáo trang phục dân tộc Bố Y

Trang phục của người Bố Y có vẻ đẹp khỏe khoắn, mạnh mẽ nhưng không kém phần nữ tính (đối với trang phục cho nữ giới). Nghệ nhân dân gian Lồ Lài Sửu, dân tộc Bố Y,  ở xã Thanh Bình, huyện Mường Khương cho biết: Điểm nhấn của trang phục dân tộc Bố Y là trang sức bạc được thiết kế, chế tác rất tinh xảo.

Theo nghệ nhân Sửu, bạc không chỉ để làm trang sức góp phần tôn lên vẻ đẹp của phụ nữ, mà còn thể hiện nguyện vọng được bảo hộ, chở che từ các đấng thần linh. Người Bố Y còn quan niệm, bạc là để trừ tà ma, chống gió độc, mang lại những điều tốt lành, sức khỏe cho người dùng…Do đó, phụ nữ Bố Y thường dùng nhiều đồ trang sức bằng bạc trắng như: Vòng tai, nhẫn bạc, vòng tay, yếm bạc... Trong đó, bộ yếm bạc là độc đáo, tinh xảo nhất.

“Yếm bạc của người phụ nữ Bố Y được thiết kế có dây dài 46cm, hai đầu dây đính vào hai bên của cổ áo với đôi bướm bạc; nối giữa hai đôi bướm là ba sợi dây xích bạc. Mỗi dây mắt xích có 240 vòng bạc nhỏ. Phần dưới của yếm bạc là ba sợi dây xích dài 15cm với 360 vòng xích. Ba đầu trên của ba sợi dây xích gắn với 6 con cá nhỏ và nhiều hoa văn bằng những chùm hạt nhỏ. Phần dưới của mỗi sợi dây xích được gắn với 6 con cá nhỏ hơn. Nối giữa mắt xích của hoa văn cá là hai đồng bạc”, Nghệ nhân Sửu cho biết.

Một trong những nét đặc sắc nữa trong trang phục của người Bố Y đó là chiếc khăn đội đầu của phụ nữ với nhiều thông điệp. Chị em phụ nữ Bố Y thường đội khăn bằng vải bông thô, tự dệt, nhuộm chàm với 3 kiểu khác nhau tùy theo độ tuổi.

Nghệ nhân Lồ Lài Sửu cho hay, những cô gái chưa chồng, thì đội kiểu khăn có hoa văn hình chữ nhật, chiều dài khoảng 1,8m rộng 0,35m, ở giữa khăn có các đường chỉ màu rực rỡ chạy song song và các họa tiết hoa văn thêu nổi. Khi đội, họ gập khăn làm tư theo chiều dọc rồi vấn tròn lên đầu, tóc tết thành hai dải cuốn ra ngoài khăn.

 Khi có chồng, người phụ nữ dùng khăn màu chàm dài 1,35m rộng 0,36m không có hoa văn. Phụ nữ có chồng tết tóc thành hai dải, vấn quanh đầu rồi chít khăn bên ngoài để hai đầu khăn rủ xuống hai bên tai. Đến tuổi trung niên, họ vấn tóc quanh đầu rồi chít khăn chàm thô, không thêu hoa văn; khăn được gấp làm đôi theo chiều dọc rồi chít phủ xung quanh đầu.

Không như trang phục của nhiều dân tộc khác, phụ nữ Bố Y không mặc váy mà mặc áo lửng xẻ tà và quần. Trong đó, tay áo được thiết kế ngắn, rộng. Trong mỗi chiếc áo đều có đôi ống tay rời, khi mặc sẽ lồng ống tay rời vào thân áo. Ống tay rời được trang trí với nhiều hoa văn và những đường viền, nếp gấp đan xen nhau.

Trang phục ngày thường của nam giới Bố Y thì khá đơn giản; tuy nhiên, trang phục cho những ngày lễ, thì được thiết kế khá tỉ mỉ, cầu kỳ. Trong ngày cưới, chú rể mặc áo dài có hai vạt, cổ đứng, thân chùng quá gối, ống tay áo nhỏ dần đều bó lấy cánh tay, hai bên nách có hai đường chiết li. Điểm đặc biệt đó là nam giới Bố Y chỉ mặc áo dài hai lần trong cuộc đời là trong lễ cưới và khi nhắm mắt xuôi tay.

Phát huy tối đa nguồn lực để bảo tồn, phát triển văn hóa dân tộc Bố Y 

Thực tế cho thấy, thời gian qua, dân tộc Bố Y đã gìn giữ và phát huy tốt văn hóa truyền thống, đặc biệt là trang phục của mình. Điều này cho thấy vai trò của Người có uy tín, các nghệ nhân đã làm tốt công tác tuyền truyền, giáo dục cho giới trẻ về vẻ đẹp riêng có trong văn hóa truyền thống của dân tộc mình; cũng như trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc giàn giữ nét đẹp này.

Nhiều năm nay, Nghệ nhân Lồ Lài Sửu đã miệt mài truyền bá, lưu giữ nét văn hóa của dân tộc mình. Bà là người tiên phong trong việc giữ nghề làm trang phục truyền thống. Ngôi nhà của bà là nơi lưu giữ, trưng bày trang phục dân tộc. 

Để thuận lợi cho việc giữ gìn trang phục dân tộc, bà Sửu còn làm riêng một tiệm may nhỏ; nơi đây không chỉ giúp bà thỏa mãn đam mê với việc làm nên những bộ trang phục của dân tộc, mà còn là nơi để bà hướng dẫn, truyền dạy cho con cháu cách vấn khăn, buộc tóc, mặc áo, đeo trang sức...

Ông Phùng Huy Tường, Chủ tịch UBND xã Thanh Bình cho biết: Trong nhịp sống hiện đại nhiều nét văn hóa của đồng bào các dân tộc có nguy cơ mai một thì những người như nghệ nhân Lồ Lài Sửu là rất đáng trân trọng.

“Chúng tôi rất mừng khi Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, có giành nguồn lực để hỗ trợ, thúc đẩy phát triển các dân tộc rất ít người; trong đó, có lĩnh vực bảo tồn phát triển văn hóa. Chúng tôi sẽ phát huy tối đa nguồn lực này để bảo tồn, phát triển văn hóa của đồng bào Bố Y trên địa bàn”, ông Tường khẳng định.

Trang phục là một thành tố văn hóa không thể thiếu trong di sản văn hóa truyền thống, rất dễ nhận biết của từng dân tộc. Trang phục truyền thống không chỉ mang đậm bản sắc dân tộc, mà còn chứa đựng những giá trị nghệ thuật, giá trị lịch sử của từng tộc người, tồn tại từ nhiều đời, là thông điệp của quá khứ để lại cho ngày nay. 

"Bảo tồn và phát huy trang phục truyền thống các DTTS, trong đó có trang phục của đồng bào Bố Y, không chỉ là trách nhiệm của ngành văn hóa, của cấp ủy, chính quyền địa phương mà cần sự chung tay, góp sức của cả xã hội", ông Phùng Huy Tường, Chủ tịch UBND xã Thanh Bình nhấn mạnh.