Rừng khộp Buôn Đôn, thuộc Vườn Quốc gia Cư Yang Sin (Đắk Lắk), không chỉ là hệ sinh thái phong phú mà còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số tại chỗ. Với khí hậu nhiệt đới gió mùa và diện tích rừng rộng lớn, nơi đây là môi trường lý tưởng cho nhiều loài cây gỗ quý như giáng hương, cà chít, cà te. Hệ sinh thái rừng không chỉ giúp bảo vệ môi trường, duy trì nguồn nước mà còn hỗ trợ sinh kế cho cộng đồng người Ê Đê, M’nông – những cư dân đã gắn bó với rừng qua bao thế hệ.

Vào đầu mùa mưa tháng Ba, khi cơn mưa đầu tiên trút xuống, rừng khộp Buôn Đôn lại sinh sôi nhiều loại thảo dược quý. Đây là phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và ẩm thực của người dân địa phương. Anh Y Ngoan Niê, Hội Đông y huyện Buôn Đôn, cho biết mùa mưa là thời điểm lý tưởng để thu hái các loại thảo dược quý như nấm mỡ (nấm két trắng), hoa rù rì và hoa nghệ rừng – những vị thuốc quý trong y học dân gian.

Nấm mỡ rừng có màu trắng đục, mịn, mùi thơm nhẹ, thường được chế biến thành các món xào, canh hoặc làm gia vị cho thịt. Không chỉ giàu dinh dưỡng, nấm mỡ còn giúp hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau khớp và thanh nhiệt cơ thể, trở thành món ăn phổ biến trong bữa cơm của người Buôn Đôn.

Hoa nghệ rừng là thảo dược quen thuộc trong nhiều món ăn và bài thuốc dân gian. Hoa nghệ giúp giảm đau, cải thiện hệ tiêu hóa, thường được dùng trong các món canh, xào hoặc pha trà. Người dân Buôn Đôn còn sử dụng hoa nghệ để chữa đau khớp và các bệnh ngoài da.

Hoa rù rì mọc trên những cụm đá giữa sông Sêrêpok, lại mang giá trị tinh thần đặc biệt. Được coi là biểu tượng của may mắn và sức khỏe, hoa rù rì chỉ có thể hái được khi chèo thuyền ra giữa sông. Người dân tin rằng hái được hoa rù rì là dấu hiệu của sự thịnh vượng và no đủ. Hoa rù rì còn được bộ đội biên phòng sử dụng để làm món ăn, giúp thay đổi khẩu vị và gắn kết với thiên nhiên hoang sơ.

Tuy nhiên, các loại thảo dược này đang đối mặt với nguy cơ mai một nếu không được bảo vệ đúng cách. Những năm gần đây, người dân Buôn Đôn đã ý thức hơn về giá trị của thảo dược và hợp tác với các cơ quan chức năng để duy trì môi trường rừng bền vững. Đặc biệt, phụ nữ địa phương giữ vai trò quan trọng trong việc thu hái có kiểm soát, chỉ thu hoạch khi thảo dược vào độ chín và để cây tái sinh tự nhiên cho mùa mưa năm sau. Việc này không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn bảo vệ sự cân bằng sinh thái của rừng khộp Buôn Đôn.

Tương lai của những thảo dược quý như nấm mỡ rừng, hoa nghệ rừng và hoa rù rì phụ thuộc vào sự bảo tồn và phát triển bền vững. Đây không chỉ là nguồn lợi về sức khỏe và ẩm thực mà còn là di sản quý giá cần được gìn giữ để các thế hệ mai sau tiếp tục được thụ hưởng.