Đào tạo, giáo dục nghề  “chìa khóa” tạo bước ngoặt cho người trồng cà phê

Những ngày đầu tháng 12, về buôn Ko Tam ở phường Tân An (Đắk Lắk), không khó để bắt gặp hình ảnh người nông dân tất bật chăm sóc những vườn cà phê xanh tốt. Trên từng diện tích canh tác ấy, câu chuyện đổi thay của người trồng cà phê gắn với Hợp tác xã nông nghiệp dịch vụ Công Bằng Ea Tu (HTX Công Bằng Ea Tu) như hiện hữu qua từng mùa quả trĩu cành.

Theo chia sẻ của các hộ dân, việc tham gia HTX đã mở ra hướng sản xuất bền vững, giúp bà con có thu nhập ổn định và ngày càng nâng cao. Đáng chú ý, nhiều xã viên là người Ê Đê trước đây thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo nay đã vươn lên thoát nghèo bền vững, đời sống vật chất và tinh thần được cải thiện rõ rệt.

Gia nhập HTX, người dân được tiếp cận quy trình sản xuất cà phê theo hướng bền vững, thân thiện với môi trường. Đặc biệt, nỗi lo đầu ra gần như được giải tỏa khi bà con có thể bán cà phê trực tiếp cho các nhà rang xay, không qua trung gian. 

Sau mỗi vụ thu hoạch, HTX còn hỗ trợ xã viên phân bón, cây giống, xây dựng vườn nhân chồi, đồng thời tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm và cải thiện môi trường sản xuất nông nghiệp.

Những hỗ trợ thiết thực ấy đã tạo ra chuyển biến rõ nét trong đời sống nông dân. Nếu như thời điểm mới thành lập, HTX còn có khoảng 5% thành viên là hộ cận nghèo, phải vay mượn vốn và vật tư để sản xuất, thì nay con số này đã không còn. Những đổi thay tích cực thể hiện rõ trong từng nếp nhà, từng khu vườn của các xã viên.

Một trong những người cảm nhận rõ giá trị của sự liên kết là bà H’Yiam Mlô, xã viên HTX Công Bằng Ea Tu. Từ khi tham gia HTX, gia đình bà không còn phải lo chuyện vay nợ sản xuất như trước. Các buổi tập huấn, đào tạo đã giúp bà tích lũy thêm kiến thức, biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào chăm sóc cà phê để nâng cao năng suất, chất lượng

Trên diện tích 3,4 ha, mỗi năm gia đình bà H’Yiam thu được khoảng 7 tấn cà phê nhân, cao hơn hẳn so với trước kia, khi sản lượng chưa đầy 5 tấn. Ngoài ra, xen canh thêm hồ tiêu, mỗi năm gia đình bà còn thu hơn nửa tấn, đưa tổng thu nhập lên mức hàng trăm triệu đồng.

Sản xuất bền vững - nền tảng cho hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường

Những mô hình sản xuất mới do HTX Công Bằng Ea Tu triển khai đều đặt trọng tâm vào yếu tố bền vững, vừa nâng cao năng suất cây trồng, vừa cải thiện đời sống người dân, đồng thời bảo vệ môi trường sinh thái.

Theo đó, các thành viên HTX buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất đã được xây dựng. Cụ thể, xã viên sử dụng giống cây chất lượng, bón phân đúng và đủ liều lượng, tăng cường phân hữu cơ, hạn chế tối đa hóa chất. Thuốc diệt cỏ bị cấm hoàn toàn, thay thế bằng việc phát cỏ bằng máy.

Những quy định tưởng chừng khắt khe ấy lại mang lại hiệu quả lâu dài: đất được bảo vệ, hệ sinh thái trong vườn cà phê dần được phục hồi, cây trồng phát triển ổn định hơn trước những biến động của thời tiết. Nhờ đó, trái cà phê to, đồng đều, chất lượng ngày càng nâng cao.

Không dừng lại ở cây cà phê, HTX còn hướng dẫn xã viên trồng xen canh nhiều loại cây như hồ tiêu, sầu riêng nhằm giảm thiểu rủi ro và tăng nguồn thu. Nhiều năm nay, mô hình xen canh đã trở thành phương án chung của các thành viên và đều cho hiệu quả kinh tế rõ rệt.

Ông Phạm Minh Tĩnh, trú tại buôn Ko Tam, cho biết trước đây gia đình ông trồng đơn canh 1 ha cà phê, mỗi năm thu 4-5 tấn nhưng lợi nhuận bấp bênh do giá cả thất thường, trung bình chỉ hơn 100 triệu đồng. Từ năm 2018, khi chuyển sang trồng xen tiêu, sầu riêng và sản xuất theo hướng bền vững, thu nhập gia đình ông tăng lên 150-200 triệu đồng mỗi năm.

Tiên phong liên kết chuỗi, nâng tầm giá trị cà phê Ea Tu

Đứng sau sự chuyển mình tích cực của HTX Công Bằng Ea Tu là những nỗ lực bền bỉ của ông Trần Đình Trọng - Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc HTX. Sinh ra tại Khánh Hòa, theo gia đình lên Đắk Lắk lập nghiệp từ năm 1965, ông Trọng gắn bó với cây cà phê suốt nhiều thập kỷ và thấu hiểu sâu sắc những khó khăn, bấp bênh của người trồng cà phê.

Từ năm 1995, khi làm nhân viên thu mua cà phê nhân xô cho một doanh nghiệp liên doanh, ông càng nhận rõ vòng luẩn quẩn “được mùa mất giá, được giá mất mùa”. Từ đó, ý tưởng tổ chức sản xuất theo chuỗi, hướng đến canh tác bền vững và làm chủ đầu ra cho sản phẩm dần hình thành.

Năm 2015, HTX Công Bằng Ea Tu chính thức ra đời với 49 thành viên, diện tích 60,4 ha cà phê. Đến nay, HTX đã phát triển lên 249 thành viên (49 thành viên chính thức, 200 thành viên liên kết), quản lý 210 ha cà phê, với sản lượng hằng năm trên 600 tấn.

Để nâng cao chất lượng sản phẩm, HTX yêu cầu xã viên chỉ thu hoạch khi cà phê đạt độ chín 98-100%, đồng thời thưởng thêm 2.000 đồng/kg quả tươi. HTX cũng bao tiêu toàn bộ cà phê nhân xô cho thành viên với mức giá cao hơn thị trường khoảng 10%. Năm 2024, HTX thí điểm lắp đặt hệ thống tưới tự động tiết kiệm nước trên 2 ha và dự kiến nhân rộng trong thời gian tới.

Song song với sản xuất nguyên liệu, HTX xây dựng thương hiệu Ea Tu Cà phê, phát triển dòng cà phê bột đặc sản Robusta và cà phê Robusta & Arabica (R&A). Các sản phẩm này đã được UBND tỉnh Đắk Lắk chứng nhận OCOP 4 sao và sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh năm 2023.

 Ngoài ra, HTX còn liên kết sản xuất cà phê hòa tan 3 trong 1 và tận dụng cây cà phê già cỗi để làm sản phẩm thủ công mỹ nghệ, góp phần gia tăng giá trị cây cà phê và tạo thêm nguồn thu.

Bên cạnh hoạt động sản xuất, HTX Công Bằng Ea Tu tích cực tham gia các hoạt động an sinh xã hội như tặng quà Tết, sách vở, xe đạp cho học sinh nghèo; hỗ trợ người khuyết tật, xây nhà tình nghĩa, góp phần xây dựng cộng đồng sản xuất cà phê gắn kết, phát triển bền vững.

Ông Trần Đình Trọng khẳng định: HTX Công Bằng Ea Tu sẽ tiếp tục đồng hành cùng nông dân trong quản lý sản xuất, đảm bảo đầu ra cho ngành hàng đặc sản địa phương, giúp bà con yên tâm đầu tư, ổn định đời sống và góp phần giữ vững an ninh chính trị trên địa bàn.

Với những kết quả đạt được, HTX Công Bằng Ea Tu nhiều năm liền được các cấp, các ngành biểu dương, khen thưởng, trở thành mô hình tiêu biểu trong phát triển kinh tế hợp tác gắn với xây dựng nông thôn mới tại Đắk Lắk.