Cảnh sắc hoang sơ, giá trị địa chất và sinh thái đặc sắc

Tọa lạc nơi con sông Trường Giang đổ ra biển, xã đảo Tam Hải có diện tích hơn 15 km2, dân số khoảng 8.500 người. Đây là một trong hai xã đảo của tỉnh Quảng Nam (cũ), cùng với xã Tân Hiệp (Cù Lao Chàm).

Muốn đến Tam Hải, chỉ có hai cách: Đi phà từ xã Tam Quang hoặc đi thuyền từ xã Tam Hòa, đều phải vượt sông nước. Những chiếc phà sắt hay thuyền gỗ là phương tiện chính để người dân qua lại đất liền, đi học, đi làm, buôn bán, khám bệnh...

Tam Hải mang vẻ đẹp mộc mạc, trong trẻo. Những ngôi nhà nép bên hàng dừa, con đường nhỏ sạch sẽ, tinh tươm và không khí trong lành khiến du khách dễ dàng cảm nhận sự bình yên hiếm có. Cuộc sống ở đây giản dị, chân thật - nhà không khóa cửa, lòng người rộng mở.

Rạn đá Bàn Than là thắng cảnh nổi bật nhất của xã đảo. Dải đá đen óng uốn quanh hòn núi nhỏ, kéo dài hơn 1 km, mang vẻ đẹp hùng vĩ và độc đáo. Qua hàng trăm triệu năm kiến tạo và xâm thực, những khối đá nơi đây mang hình thù kỳ lạ, tựa các tác phẩm điêu khắc khổng lồ. Nhiều chuyên gia xác định, Bàn Than là di sản địa chất quý giá với hàng trăm biểu hiện về cổ sinh, địa tầng, địa mạo, Karst và kiến tạo - cấu trúc địa chất liên quan đến quá trình hình thành Biển Đông.

Tam Hải còn sở hữu hai hòn đảo nhỏ tuyệt đẹp là Hòn Mang và Hòn Dứa. Hòn Mang hoang sơ, không có người ở, bao quanh bởi ghềnh đá dựng đứng, sóng vỗ quanh năm. 

Nơi đây có một bãi cát dài khoảng 100m - điểm lý tưởng để cắm trại, dựng lều, tổ chức các hoạt động trải nghiệm ngoài trời. Hòn Dứa lại mang vẻ kiều diễm với nước biển trong vắt, rạn san hô rực rỡ và đàn cá tung tăng bơi lội dưới làn nước xanh biếc.

Bao quanh cụm thắng cảnh Bàn Than, Hòn Mang, Hòn Dứa là hệ sinh thái biển phong phú, với hơn 90 ha san hô và hàng trăm loài sinh vật biển. Đây là nơi cư trú của 41 loài rong biển và 168 loài cá, trong đó có nhiều loài có giá trị kinh tế và bảo tồn. Cảnh quan biển đảo này đã được công nhận là Di tích Quốc gia về danh lam thắng cảnh.

Vào những buổi bình minh hay hoàng hôn, đứng trên mũi Bàn Than nhìn ra biển, du khách sẽ thấy bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ: Ánh mặt trời dát vàng mặt nước, những ngư dân tất bật chuẩn bị lưới, thúng để ra khơi hay trở về sau một đêm mưu sinh. Không gian ấy thấm đẫm vẻ đẹp hài hòa giữa con người và thiên nhiên.

Di sản giữa biển xanh

Bên cạnh cảnh sắc, Tam Hải còn lưu giữ nhiều dấu tích văn hóa - lịch sử đặc sắc. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, đây từng là một điểm dừng trên “con đường tơ lụa” trên biển. Năm 2013, giới sưu tầm cổ vật từng xôn xao khi ngư dân vớt được nhiều hiện vật gốm sứ và mảnh gỗ, nghi là từ một con tàu đắm. Từng có thời điểm, dòng người đổ về Tam Hải để săn tìm cổ vật khiến khu vực này trở nên náo động, buộc cơ quan chức năng phải can thiệp.

Làng tranh bích họa Tam Hải (thôn Thuận An) cũng là điểm nhấn mới lạ, với những bức họa tái hiện đời sống ven biển, tạo nên không gian văn hóa sinh động và là địa điểm Check-in yêu thích của du khách trẻ.

Người dân Tam Hải sống chủ yếu bằng nghề biển. Họ nổi tiếng với tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái và sự khéo léo trong các nghề truyền thống như đan thuyền thúng, đan lát thủ công từ vỏ dừa hay làm nước mắm gia truyền. Những thương hiệu như Nước mắm Bà Chung, Nước mắm An Hòa không chỉ nổi tiếng trong vùng, mà còn được du khách mua về làm quà vì vị ngon đậm đà.

Tam Hải cũng là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa truyền thống độc đáo, như: Lễ hội Cầu ngư, Lễ Nghinh Ông diễn ra vào tháng Giêng âm lịch hằng năm. Xã đảo này còn có giếng nước ngọt trăm năm không cạn, cùng nghĩa địa cá voi - nơi an táng hơn 500 “Ông cá Voi” dạt vào bờ, thể hiện niềm tôn kính biển cả sâu sắc của cư dân vùng này.

Năm 2008, Tam Hải từng được quy hoạch làm khu du lịch quy mô lớn, với tổng vốn đầu tư 2,5 tỷ USD, nhưng dự án không thành hiện thực. Vì vậy đến nay, xã đảo vẫn giữ được nét nguyên sơ quý giá. Trong định hướng mới, Tam Hải đang được thành phố  chú trọng phát triển theo hướng du lịch xanh, du lịch sinh thái, khai thác giá trị tự nhiên và văn hóa bản địa để nâng cao đời sống người dân mà vẫn giữ được hồn cốt quê biển.

Tam Hải hôm nay vẫn như “thôn nữ” e ấp giữa đại dương, giản dị, chân thành, mang vẻ đẹp kiêu sa mà mộc mạc. Nếu được đầu tư bài bản, “viên ngọc xanh” này sẽ tỏa sáng rực rỡ giữa bản đồ du lịch miền Trung.