Miền đất hội tụ văn hoá

Hòa Bình được biết đến là “miền đất sử thi”, với nhiều dân tộc cùng chung sống. Trong đó, dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm 74,31% dân số; trong đó, chủ yếu là dân tộc Mường, Thái, Tày, Dao, Mông,.... Nơi đây được coi là cái nôi của dân tộc Mường nổi tiếng với 4 Mường “Bi, Vang, Thàng, Động” và nền “Văn hóa Hòa Bình”. Nhiều giá trị nghệ thuật, văn hóa của người Mường như dân ca, nghệ thuật chiêng, mo, sử thi Đẻ đất - Đẻ nước... vẫn lưu giữ và được đánh giá cao trong nền văn hóa Việt Nam.

Hiện nay, Hoà Bình đang có 786 di sản văn hóa phi vật thể. Trong đó: Tiếng nói, chữ viết là 10, ngữ văn dân gian là 154, nghệ thuật trình diễn dân gian là 171, tập quán xã hội là 113, nghề thủ công truyền thống là 26, tri thức dân gian là 268. Di sản văn hóa vật thể tại bảo tàng tỉnh Hòa Bình đang lưu giữ 18.003 hiện vật.

Trên địa bàn tỉnh còn có 101 di tích lịch sử, di tích văn hóa được xếp hạng (41 di tích cấp quốc gia, 60 di tích cấp tỉnh) và hơn 100 di tích chưa xếp hạng. Đây là tiềm năng lớn có vai trò quan trọng trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, phát triển sự nghiệp văn hóa của tỉnh.

Mỗi dân tộc trên địa bàn tỉnh Hoà Bình đều có những bản sắc riêng biệt. Di sản văn hóa của đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh còn lưu giữ được khá đa dạng và phong phú. Trong đời sống văn hóa, đồng bào vẫn lưu giữ được những nét cơ bản trong phong tục tập quán, tín ngưỡng của dân tộc mình; cùng với bảo tồn và lưu giữ những giá trị di sản về văn học nghệ thuật, ngôn ngữ, chữ viết, tri thức dân gian, trang phục... Chính điều đó đã tạo nên sự đa văn hóa và sức hấp dẫn riêng...cho Hoà Bình.

Đặc biệt, giá trị văn hoá truyền thống tại Hoà Bình, được khai thác có hiệu quả trong du lịch, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp không khói tại địa phương. Năm 2019, toàn tỉnh Hòa Bình đã đón gần 3,2 triệu lượt khách, trong đó có hơn 400 ngàn du khách quốc tế. Năm 2020, mặc dù ảnh hưởng năng nề của đại dịch Covid-19, tỉnh Hòa Bình đã đón trên 1,9 triệu khách. Từ thực tế cho thấy, kết hợp khai thác văn hoá trong du lịch đang là hướng đi đúng, hiệu quả và phù hợp với những thế mạnh nổi bật của địa phương.

Nỗ lực bảo tồn, phát huy

Những năm qua, từ chủ trương gắn kết chặt chẽ các chương trình, kế hoạch giữa bảo tồn văn hóa các dân tộc với phát triển du lịch bền vững...nên công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc đã có những thành tựu đáng kể. Cụ thể, tỉnh quan tâm, tổ chức, khôi phục và phát triển các giá trị văn hóa đặc sắc như: Lễ hội chùa Tiên, Lễ hội Khai hạ Mường Bi, Lễ hội đền Bờ, Lễ hội Xên Mường… 

Các lễ hội truyền thống, giá trị phi vật thể, phong tục tập quán của các dân tộc được phục hồi, phát triển và ngày càng được nhiều người biết đến, trở nên gần gũi với công chúng trong nước và quốc tế.

Ông Lưu Huy Linh, Phó Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh Hòa Bình cho biết, chỉ riêng trong năm 2020, ngành Văn hoá tỉnh đã đạt được những kết quả tích cực như: xây dựng 1 làng văn hóa truyền thống; hàng chục làng văn hóa du lịch cộng đồng cấp tỉnh; thực hiện được gần 30 đề tài khoa học về văn hóa, dân tộc; đầu tư thực hiện được gần 50 lớp truyền dạy nghệ thuật dân gian, hàng trăm lớp dạy chữ dân tộc; phục dựng, duy trì 59 lễ hội.

Nhờ đó mà, trên địa bàn tỉnh hiện nay đã xuất hiện nhiều lớp truyền dạy chữ Dao, Tày, Thái, Mông và trình tấu Chiêng Mường, múa Mường... Người dân tự hào về những giá trị văn hóa phi vật thể của dân tộc mình nên đã có ý thức bảo tồn, phát huy.

Đặc biệt, Sở VHTT&DL đã tham mưu UBND tỉnh đề nghị Bộ VHTT&DL công nhận 2 di sản văn hóa phi vật thể mo Mường Hòa Bình, nghệ thuật chiêng Mường Hòa Bình là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Hiện nay, mo Mường và nghệ thuật chiêng Mường Hòa Bình đã được Bộ VHTT&DL công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó, mo Mường được Phó Thủ tướng Chính phủ đồng ý giao Bộ VHTT&DL phối hợp các bộ, ngành, địa phương liên quan lập hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể mo Mường Hòa Bình trình Thủ tướng Chính phủ cho phép đệ trình UNESCO công nhận, là di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu cần bảo vệ khẩn cấp.

Nhằm thực hiệu có hiệu quả công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên cơ sở kế thừa những tinh hoa văn hóa của các thế hệ trước, làm cho giá trị của các di sản văn hóa thấm sâu, lan tỏa trong đời sống xã hội; đồng thời khai thác, phát huy có hiệu quả di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Hòa Bình gắn với phát triển du lịch bền vững, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, ngày 11/10/2021, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TU về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030.

Nghị quyết đề ra 6 nhóm giải pháp về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa các dân tộc; tăng cường ứng dụng khoa học, công nghệ; tuyên truyền nâng cao nhận thức, tổ chức phổ biến truyền dạy các di sản văn hóa; đẩy mạnh liên kết sản xuất hàng hóa công nghiệp văn hóa; huy động các nguồn lực cho công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa các dân tộc...