Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Hoàng Đức Minh, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Thường xuyên cho biết: Công tác xóa mù chữ là một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành Giáo dục, được quan tâm và bền bỉ triển khai ngay từ những ngày đầu cách mạng Tháng Tám năm 1945, với các phong trào “Bình dân học vụ”, “Người biết chữ dạy người chưa biết chữ” theo lời dạy của Bác Hồ.

Biết chữ là điều kiện cần và là “cánh cửa” đầu tiên để bước vào lộ trình của học tập suốt đời đối với mỗi một con người và công tác xóa mù chữ được đặt ra cấp thiết, không thể thiếu và phải được đặt lên hàng đầu của việc nâng cao dân trí, là một tiêu chí để xây dựng xã hội học tập.

Cùng với phổ cập giáo dục, nhiệm vụ duy trì và củng cố kết quả xóa mù chữ được Chính phủ quan tâm đưa vào Nghị quyết về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hằng năm. Công tác xóa mùa chữ cho người dân nói chung và người dân vùng đồng bào DTTS nói riêng đã được Bộ GD&ĐT chỉ đạo sát sao, quyết liệt.

Bộ GD&ĐT đã ban hành các Thông tư; biên soạn và in ấn tài liệu hướng dẫn thực hiện Chương trình xóa mù chữ dành cho giáo viên, học viên; tổ chức tập huấn cho giáo viên các trường học và cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng, cán bộ giáo dục các trại giam, trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc. Đồng thời, tổ chức kiểm tra và ban hành quyết định công nhận các tỉnh, thành phố đạt chuẩn xóa mù chữ theo các mức độ.

Theo báo cáo về thực trạng công tác xóa mù chữ của Vụ Giáo dục Thường xuyên, trong giai đoạn 2021 - 2023, cả nước đã huy động được 79.280 người ra học xóa mù chữ. Riêng 51 tỉnh thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia đã huy động được 53.965 người ra học xóa mù chữ, trong đó có 44.087 học viên là người DTTS. Tính đến thời điểm tháng 10/2023, tỷ lệ người đạt chuẩn biết chữ mức độ 1 và đạt chuẩn biết chữ mức độ 2 tuổi từ 15 - 60 của cả nước lần lượt là 98,55% và 96,70%.

Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng chỉ đạo các đơn vị Bộ đội Biên phòng chủ động, tích cực phối hợp với ngành Giáo dục mở được nhiều lớp học xóa mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học cho đồng bào các dân tộc; vận động các nguồn lực xây, sửa trường lớp, hỗ trợ sách giáo khoa, đồ dùng học tập; tuyên truyền, vận động các gia đình đưa trẻ trong độ tuổi đến trường; các em bỏ học quay trở lại trường... Bình quân mỗi năm mở được hơn 30 lớp xoá mù chữ với trên 1.000 học viên.

Ngoài đối tượng học viên học xóa mù chữ tại các cơ sở giáo dục, còn có đối tượng đặc thù là phạm nhân, trại viên, học sinh ở các trại giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng thuộc Bộ Công an học xóa mù chữ. Bình quân mỗi năm mở được hơn 195 lớp xoá mũ chữ với trên 2.900 học viên.

Hiện nay, cả nước có 48/63 tỉnh đủ tiêu chuẩn, điều kiện đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2, nhưng chỉ mới có 21 tỉnh được Bộ GD&ĐT kiểm tra, công nhận đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2, còn 27 tỉnh đủ tiêu chuẩn, điều kiện đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2 nhưng chưa đề nghị Bộ GD&ĐT kiểm tra công nhận.

Bên cạnh kết quả đạt được, theo thống kê, hiện vẫn còn trên 734.000 người chưa đạt chuẩn biết chữ mức độ 1 (chiếm 1,15%) và trên 1.731.000 người chưa đạt chuẩn biết chữ mức độ 2 (chiếm 2,71%). Tỷ lệ huy động người học xóa mù chữ ở vùng đồng bào DTTS còn thấp. Vẫn còn có địa phương còn người mù chữ, nhiều người chưa đạt chuẩn xóa mù chữ nhưng không huy động hoặc huy động được rất ít người ra học xóa mù chữ. Công tác phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, đoàn thể trong công tác xóa mù chữ ở một số địa phương chưa thực sự chặt chẽ, thường xuyên và hiệu quả…

Phát biểu tại Hội thảo, Thiếu tướng Văn Ngọc Quế - Phó Chủ nhiệm Chính trị Bộ đội Biên phòng cho rằng: Mặc dù đã được Đảng, Nhà nước và các địa phương đã quan tâm đầu tư nhiều mặt, song khu vực biên giới, nhất là vùng DTTS và miền núi vẫn là địa bàn khó khăn, chậm phát triển hơn so với các vùng, miền khác. Đặc biệt, công tác giáo dục còn nhiều khó khăn, bất cập như: Hệ thống trường lớp chưa được xây dựng kiên cố; các gia đình khó khăn về kinh tế nên không cho trẻ em trong độ tuổi đến trường đúng quy định, nhiều em phải bỏ học giữa chừng; số người mù chữ, tái mù chữ vẫn còn...

Tại Hội thảo, các đại biểu tập trung trao đổi, thảo luận các biện pháp nhằm nâng cao ý thức học chữ của người DTTS; vận động người mù chữ đi học xóa mù chữ, không bỏ học giữa chừng; cách tổ chức học xóa mù chữ để khắc phục khó khăn, tạo thuận lợi cho người học, bảo đảm nguyên tắc giáo dục và chất lượng dạy học.

Một số ý kiến cũng đề cập tới chế độ, chính sách hỗ trợ, động viên người học xóa mù chữ là người DTTS; phương pháp dạy xóa mù chữ đặc thù, phù hợp với người DTTS như điều kiện địa lý, phong tục, tập quán…

Có đại biểu cho rằng cần phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, các tổ chức, đoàn thể địa phương trong công tác xóa mù chữ; giải pháp hạn chế tình trạng tái mù chữ; cách thức tổ chức cho người mới biết chữ tham gia học nghề để làm kinh tế, cải thiện cuộc sống của bản thân và gia đình, tạo động lực để tiếp tục học giai đoạn 2 của chương trình xóa mù chữ... cũng là những nội dung được trao đổi, chia sẻ tại Hội thảo.